ТАБЫЛДИЕВА О.Д.
Ш.Есенов атындағы Каспий
технологиялар және инжиниринг университеті
Ақтау, Қазақстан
Аңдатпа. Мақалада С.Қондыбай еңбектеріне берілген бағалар, артына қалдырған мұраларының ішіндегі ең маңыздысы қазақ мифологиясы мәселесі қарастырылған. Серікбол Қондыбай еңбектері «ұлттық руханиятымыздағы аса сирек құбылыс, күн сәулелі қаһарман, әлемдік феномен» деп бағаланды. Сонымен қатар, қазақ мифологиясы еңбектерінде ежелгі, қарабайыр ата-бабалар, әлем, оның жеке әлемдері, қарабайыр халықтардың осы әлемі үшін белгілі бір мифтер, проблемалар, идеялар егжей-тегжейлі талқыланады. Рухани мәдениеттің бірінші кезеңі адамзат мифі, сондықтан қазақ мифологиясының игерілуі қазақ психологиясының, мәдениеті мен әдебиетінің, тарихының түсініксіз беттері туралы жаңа идеялар алуға көмектеседі. Миф жалған өтірік емес, жасанды әлем емес, сонымен қатар нақты адамдар үшін әлемнің шындығына және өзіне, тарихи, рухани тәжірибеге негізделген ақиқат деп есептелінеді. Қазақстан мифологиясы-қазіргі Қазақстанның танымал жерлеріне қатысқан бірнеше мың жылдық ескі көшпелі тайпалық өмір туралы идеялардың бірыңғай жүйесі. #8220;Қазақ мифологиясына кіріспе#8221; атты еңбегінде С.Қондыбай мифология бар ма деген сұрақ туғызады. Жауабы ауызша мұрада-жырлар мен шежірелерде, әр түрлі ертегілерде, жұмбақтар мен діни жоралар түрінде, сондай-ақ қазақ тілінің сөздік қоры тереңде жасырылған деп сол еңбектерге сілтеме жасайды. Мифтік болмысты білдіретін мұра нақты қоғамға беріліп әдеби және ұлттық қалыптастырушы, тәрбиелік мақсаттар үшін қолданылады. Қоғам уақыт пен кеңістікте үздіксіз дамып отырады, сондықтан мифологияда да үнемі өзгеріп отырады. Миф ата-бабаларымыздың ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып келе жатқан ұмытылмас мұраларының жиынтығы. Сонымен бірге аңыздар біздің өмірімізге мән беретін сенімдер жиынтығы болып табылады.
ӘДЕБИЕТТЕР
[1]. Әлбеков Т. Дала фольклорының антологиясы: Он томдық. — Т.8: Прозалық фольклор: Аңыздар: оқұлық/ Н.М.Мурсалимова, А.Оралбек. - Алматы: Brand Book, 2020. – 472 б.
[2]. Қондыбай С. Серікбол Қондыбай әлемі: оқұлық –Алматы: Brand Book, 2010. - 100 б.
[3]. Қондыбай С. Таңдамалы мақалалары: оқұлық –Алматы: Brand Book, 2010. -100 б.
[4]. Жүгенбаева Г. Дәстүрлі ауызша тарих теориялық-методологиялық және деректемелік аспектілері: оқұлық –Алматы: Brand Book, 2009. – 200 б.
[5]. Қондыбай С. Қазақ мифологиясына кіріспе: оқұлық –Алматы: Арса, 1999. – 200 б.
[6]. Қондыбай С. Арғықазақ мифологиясы: оқұлық –Алматы: Brand Book, 2008. – 320 б.