АРАШОВА Н.К.
Ш. Есенов атындағы Каспий
технологиялар және инжиниринг университеті
Ақтау қ., Қазақстан
Аңдатпа. Мақалада түбі бір түркі әлеміндегі елдердің қалыптасу тарихы, Евразия материгі бойынша таралу аймақтары, тәуелсіздігі жарияланған түркі мемлекеттері мен кең көлемде шоғырланған диаспоралары қарастырылған. Еуразия материгінде түркілердің, біздің заманымызға дейін 3000-4000 жыл бұрын жүріп өткен өте ұзақ тарихы бар. Мұны біз, кеңістік пен уақыт аясында қарастырғанымыз жөн. Өткен ғасырдың 1980-90 жылдар тоғысында, Шығыс Еуропаның елдеріндегі түбегейлi саяси-қоғамдық және әлеуметтiк-экономикалық өзгерiстерге байланысты социалистік жүйе типологиясы өзiнiң көп бөлiгiн жоғалтты. Ал 1991 жылдың соңында Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы (КСРО), өзiнiң ыдырауы нәтижесiнде бiрыңғай геосаяси кеңiстiк және халықаралық құқық субъектiсi мәнiндегi өмiр сүруiн тоқтатты. Осылайша оның құрамындағы одақтас республикалардың тәуелсiз мемлекеттерге айналуы, Екiншi дүниежүзiлiк соғыстан кейiнгi қалыптасқан әлемдiк геосаяси жүйенi құрылымдық жағынан қайта жаңғыртты. Ал КСРО ыдырағанға дейiн, яғни ХХ ғасырдың 90-жылына дейінгі түркі халықтарының ішінде өз алдына дербес ел болған тек Түркия Республикасы болатын. Сонымен қатар елдердің географиялық жағдайы, құрамына кіретін елдер мен автономиялы аудандары туралы ақпараттар беріледі және түркі мемлекеттерінің арасындағы ынтымақтастық, қарым-қатынас мәселелері қарастырылады.
ӘДЕБИЕТТЕР
[1]. Есназарова Ұ.Ә., Темірбеков А.Т. Түркітілдес елдер географиясы: Оқу құралы. – Алматы, 2011. 18–24 бб.
[2]. Азия кеңесі: идеядан – игілікті шараға // Егемен Қазақстан. – 2016. – 24 қазан.
[3]. Карин Е. Орталық Азияның геосаяси тағдыры // Түркістан. – 2015. №1. –11 қаңтар.
[4]. Успанова М.К. Қазіргі кезеңдегі Қазақстан және Орта Азия мемлекеттерінің қатынастары. 1991-2016 жж. – Алматы, 2004. 184–188 бб.
[5]. Л.Н.Гумилев атындағы ЕҰУ 25 жылдығы, “GYLYM JANE BILIM - 2021” атты XYI Халықаралық ғылыми конференция жинағы 12 сәуір
[6]. [Электронный ресурс] – Режим доступа: https: // www.youtube.com / watch?v=lMYJ6th4lhQ
[7]. [Электронный ресурс]. – Режим доступа: http://www.wiki-zero.net/index.php.
[8]. [Электронный ресурс]. – Режим доступа: https: // www.youtube.com / watch?v=oVs92KUk7Qc