Ибраева Мәншүк, Озтүрк Мехмет
Ш.Есенов атындағы Каспий технологиялар және инжиниринг университеті Ақтау қ., Қазақстан
Мугла Сыткы Кочман университеті, Мугла, Түркия
Аңдатпа. Дәрілік өсімдіктер әртүрлі дәрілік заттарды жасауға қажетті ресурстармен қамтамасыз ету арқылы медицинада басты рөл атқарады. Мыңдаған жылдар бойы адамзат көптеген ауруларды, соның ішінде ауыр және қатерлі түрлерін емдеу үшін шөптік дәрілерді қолданды. Бұл табиғи препараттардың бірегей емдік қасиеттері бар, олар көбінесе синтетикалық аналогтарына қарағанда қауіпсіз және тиімдірек.
Дәрілік өсімдіктердің маңыздылығын Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДСҰ) деректері растауынша, ол алдағы он жылда дәрілік препараттармен қамтамасыз етудің жалпы көлемінде өсімдік тектес дәрілердің үлесі 50%-дан асады деп болжайды. Бұл табиғи емдеу әдістеріне қызығушылықтың артуына және экологиялық және биоқауіпсіздік мәселелеріне назар аударудың артуына байланысты.
Дәрілік өсімдіктердің құрамында алкалоидтар, гликозидтер, эфир майлары және витаминдер сияқты көптеген белсенді заттар бар, олар тиімді емдік агенттерді жасау үшін қолданылады. Мұндай өсімдіктердің мысалдарына иммундық жүйені нығайту үшін қолданылатын эхинацея және антидепрессант қасиеттерімен танымал Сент-Джон сусласы жатады. Қазіргі ғылым дәрілік өсімдіктердің фармакологиялық қасиеттерін белсенді түрде зерттеп, дәстүрлі білім мен заманауи технологияларды біріктіруге тырысуда. Бұл ынтымақтастық тиімділігі жоғары және жанама әсерлері аз жаңа препараттарды жасауға ықпал етеді. Нәтижесінде, шөптік препараттарды қолдану медицина мамандары арасында да, сау және қауіпсіз ем іздейтін пациенттер арасында да танымал бола түсуде.
Жабайы тимьян немесе тимьян деп те белгілі Thymus serpyllum L. тұқымдас өсімдіктің химиялық құрамы бай, бұл оны ғылыми зерттеудің құнды нысаны етеді. Lamiaceae тұқымдасына жататын бұл көпжылдық шөп Еуропа мен Азияда кең таралған және өзінің емдік қасиеттерімен танымал.
Thymus serpyllum химиялық құрамына көптеген биоактивті компоненттер кіреді, олардың арасында эфир майлары, флавоноидтар, фенолды қосылыстар және терпендер ерекше назар аударады. Тимьян эфир майының құрамында антисептикалық, бактерияға қарсы және қабынуға қарсы қасиеттері бар тимол, карвакрол, цимен және γ-терпинен сияқты маңызды компоненттер бар. Тимол мен карвакрол әсіресе күшті бактерияға қарсы әсерлері үшін бағаланады, бұл өсімдікті медицинада және фармацевтикада қолдануға мүмкіндік береді.
Кілт сөздер: Thymus serpyllum L., Lamiaceae тұқымдасы, биоактивті заттар, эфир майлары, флавоноидтар, аминқышқылдары, май қышқылдары, бактерияға қарсы қасиеттер, қабынуға қарсы қасиеттер, ылғал, күлділік, азо-сұйықтық хроматографиясы (GLC)
DOI 10.56525/ALET1432