Category: июнь

КИЗИМБАЕВА А.

Ш.Есенов атындағы Каспий технологиялар және инжиниринг университеті

Ақтау, Қазақстан

E-mail: kizimbaeva@mail.ru

КОБЕГЕНОВА Г.Ж.

Ш.Есенов атындағы Каспий технологиялар және инжиниринг университеті

Ақтау, Қазақстан

E-mail: gulmira.kobegenova@yu.edu.kz

                                                                                           ТАРАНОВА И. В.

Ставрополь мемлекеттік аграрлық университеті Ресей Федерациясы, Ставрополь қ.

E-mail: taranovairina@yandex.ru

 

 

Аңдатпа. Бұл мақала Маңғыстау облысында халықты жұмыспен қамту саясатын басқаруды жетілдіру жөніндегі қызмет нәтижелеріне тұрақты мониторинг пен талдау жүргізуге арналған зерттеу болып табылады. Зерттеу барысында жұмыспен қамту саясатын басқарудың негізгі аспектілері, сондай-ақ осы қызметтің нәтижелерін бақылау және талдау әдістері қарастырылады. Жұмыстың мақсаты - аймақтағы халықты жұмыспен қамту саясатын басқаруды жақсартудың тиімді стратегиялары мен құралдарын анықтау. Алынған нәтижелер қолданыстағы басқару тетіктерін оңтайландыру және Маңғыстау облысында жұмыспен қамту саясатының тиімділігін арттыру бойынша ұсынымдар әзірлеу үшін пайдаланылуы мүмкін. Маңғыстау облысы үшін маңызды экономикалық тұрғыдан дамуда кедергі келтіретін өзекті тақырыптардың бірі – еңбек нарығы, атап айтқанда жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету және жұмыссыздықты қысқарту мәселелері жатады. Бұл халықтың жұмыспен қамтылуы кірістер мен шығыстарға, Маңғыстау облысының әлеуметтік тұрақтылығына әсер етеді. Жұмыспен қамтылу жоғары болған кезде аталған облыстың тауар нарықтарында салыстырмалы түрде жоғары тұтынушылық сұраныс қамтамасыз етіледі, бұл өз кезегінде ЖІӨ мен ЖӨӨ-нің өсуіне әкеледі, ал жұмыссыздық табыстың толық алынбауына әкеледі. Бұл көрсеткіштердің өзгеруіне тек елдегі ғана емес, сонымен қоса әлемдегі болып жатқан процестер әсер етеді. Маңғыстау облысында соңғы үш жылда еңбек нарығының индикаторларында белгілі бір прогреске қол жеткізілді: 2020-2022 жылдар кезеңінде ғана экономикада жұмыспен қамтылғандар саны 112,3% - ға өсті, жұмыссыздық деңгейі 1,9% төмендеді. Маңғыстау облысымен қоса елдің барлық өңірлерінде жұмыспен қамтуды арттырып, жұмыссыздық деңгейін төмендету мақсатында елде 2021-2023 жылдарға арналған мемлекеттік «Еңбек бағдарламасы» жүзеге асырылды. Бұл мемлекеттік бағдарламаның Маңғыстау облысына берген үлесі көп болды. Себебі, бағдарлама негізінде тек жұмыс орындары ашылып қана қоймай, халықты өз істерін жүзеге асыру және өз-өздерін жұмыспен қамтамасыз ету мақсатында қысқа уақытқа арналған оқыту шаралары жүргізілді.

Түйінді сөздер. жұмыссыздық, жұмыспен қамту, экономика,  еңбек нарығы, табыс, бағдарлама, индикаторлар, прогрес, басқару, ұсыныстар, жұмыс орындары, деңгей, әлеуметтік, мәселелер, нәтиже, процесс.

DOI

Бенчева Н.А.

Пловдив – ауылшаруашылық университеті, Пловдив, Болгария

Косымбаева Ш.И.

Ш.Есенов атындағы Каспий технологиялар және инжиниринг университеті,

Ақтау, Қазақстан

Каржаубаева А.К.

С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық зерттеулер

университеті, Астана, Қазақстан

 

Аннотация. Бұл басылымда аграрлық туризм мен ауылдық аумақтың әлеуметтік инфрақұрылымы синергетикалық әлеуметтік-экономикалық әсер қалыптастыра отырып, бір-біріне өзара әсер етеді деген гипотеза негіздеме табады. Ауылдың әлеуметтік инфрақұрылымы өмірдің жоғары сапасын қамтамасыз ету жүйесінің бөлігі және ауылдық аумақ экономикасының Еңбек және әлеуметтік салаларын басқарудың даму деңгейінің көрсеткіші ретінде қарастырылады. Агротуризм ұзақ жылдар бойы аграрлық-индустриялық болып саналған Қазақстан Республикасы сияқты елдің ауылдық өңірлерін дамытудың маңызды драйвері ретінде бағаланады. Екі сала да бір-бірімен тығыз байланысты, бұл статистикалық талдау арқылы көрсетілген. Қазақстанның ауылдық аумақтарында туризм мен әлеуметтік саланы дамыту тұрақты тиімді және оң серпінге ие болуы үшін авторлардың пікірінше, зерттеуде схемасы ұсынылған оңтайлы басқару тетігі қажет.

Кілт сөздер. агротуризм, әлеуметтік инфрақұрылым, Қазақстан, даму, өңір, ауылдық аумақ.

DOI

Айнаканова Б.А. , Қосымбаева Ш. И. , Казкенова А.С.

 С. Сейфуллина, қазақ агротехникалық зерттеу университеті С. Сейфуллина,

Астана, Қазақстан

 Ш. Есенов Атындағы Каспий технология және инжиниринг Университеті,

Актау, Казакстан

nbsp;

Аңдатпа. Мақала энергия өндіруші ұйымдардағы бизнес-процестердің ерекшеліктері мен маңыздылығына арналған. Жаһандану және тұрақты даму жағдайында бизнес-процестерді тиімді басқару бәсекеге қабілеттіліктің негізгі факторына айналуда. Мақалада энергетика саласындағы бизнес-процестердің негізгі түрлері, оның ішінде өндіріс, тарату және қызмет көрсету процестері талданады. Автоматтандыру және тиімділікті арттыруға және шығындарды азайтуға ықпал ететін инновациялық технологияларды енгізу сияқты оңтайландыру әдістері қарастырылады. Сонымен қатар, тұрақты тәжірибені интеграциялаудың және экологиялық стандарттарды сақтаудың маңыздылығы атап өтілді. Қорытындылай келе, авторлар тиімді бизнес-процестер стратегиялық мақсаттарға жетудің және энергия өндіруші ұйымдардың тұрақты дамуының негізі болып табылатынын атап өтті.

Түйінді сөздер. бизнес, процестер, энергия өндіру, ұйымдастыру, технологиялар

DOI

Петросянц Татьяна Валерьевна

Ш. Есенов Атындағы Каспий технология және инжиниринг Университеті,

Актау, Казакстан

 

nbsp;

Аннотация. Мақалада жаңартылатын энергия көздерін дамытуға, жасыл құрылысқа, таза көлікке, қалдықтарды басқаруға, тұрақтылық пен тиімділікке, сондай-ақ су ресурстарын ұтымды пайдалануға баса назар аудара отырып, #8220;жасыл экономикаға#8221; көшудің ағымдағы жай-күйіне шолу жасалады. Қазақстанда #8220;жасыл экономиканың#8221; дамуына кедергі келтіретін негізгі тәуекелдерге, проблемалар мен кедергілерге ерекше назар аударылды, сондай-ақ бар қиындықтарды еңсеру үшін ұсынымдар мен шаралар ұсынылды.

Мақалада үкімет #8220;жасыл экономикаға#8221; көшуді жоспарлап отырған әдістер, сондай-ақ осы ауқымды жобаны іске асыруға байланысты міндеттер қарастырылады. Материал тұрақты экономикалық дамуға мүдделі кез келген адамға, соның ішінде мемлекеттік органдарға, энергетикалық компанияларға, жаңартылатын энергия көздеріне инвесторларға және жалпы қоғамға пайдалы болуы мүмкін.

Түйінді сөздер: #8220;Жасыл экономика#8221;; экономикалық өсу; инклюзивті жасыл өсу тұжырымдамасы; тұрақты даму; ресурстар; энергия тиімділігі; шығарындылар.

DOI

Бекжанова Тоты Калжановна

Ш. Есенов Атындағы Каспий технология және инжиниринг Университеті,

Актау, Казакстан

 

nbsp;

Аннотация. Экономикалық қауіпсіздік-бұл мемлекеттің жалпы қауіпсіздігінің ажырамас бөлігі. Бұл елдің өркендеуі мен тұрақтылығының негізі сияқты. Экономикалық тәуелсіздік, тұрақты даму және қоғамның әл-ауқаты біздің экономикамыздың ішкі және сыртқы қауіптерден қаншалықты қорғалғанына тікелей байланысты. Кәсіпорындар мен ұйымдар жұмысының тиімділігі экономикалық қауіпсіздік деңгейімен де тығыз байланысты.

Мақалада мемлекеттің азық-түлік және экономикалық қауіпсіздігі арасындағы тығыз байланыс көрсетілген. Агроөнеркәсіптік кешеннің халықты сапалы және қолжетімді азық-түлікпен қамтамасыз ету қабілеті экономиканың тұрақтылығына, елдің әлеуметтік бірлігі мен саяси тәуелсіздігіне тікелей әсер етеді. Авторлар ішкі өндіріс пен азық-түлік импорты арасындағы тепе-теңдік азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуде шешуші рөл атқаратынын және мемлекетке сыртқы сын-қатерлерге тиімді жауап беруге мүмкіндік беретінін атап өтті.

Түйінді сөздер: экономикалық қауіпсіздік, азық-түлік қауіпсіздігі, салалар, жұмыс істеу, құраушы, индикаторлар, нарық, өсу, бағалау, шаралар.

DOI

А.КИЗИМБАЕВА

Ш. Есенов атындағы Каспий технология және инжиниринг университеті,

Ақтау қ, Қазақстан

E-mail: kizimbaeva@mail.ru

И. В. ТАРАНОВА

Ставрополь мемлекеттік аграрлық университеті, Ресей, Ставрополь қ.

E-mail: taranovairina@yandex.ru

Т.В.ПЕТРОСЯНЦ

Ш. Есенов атындағы Каспий технология және инжиниринг университеті,

Ақтау қ, Қазақстан

E-mail: tatyana.petrossyantc@yu.edu.kz

З.Н.КИСАЕВА

Ш. Есенов атындағы Каспий технология және инжиниринг университеті,

Ақтау қ, Қазақстан

E-mail: zulfiya.kissayeva@yu.edu.kz

nbsp;

Аңдатпа. Мақалада қалалар мен қалалық агломерациялардың инновациялық дамуын басқарудың өзектілігі қарастырылған, бұл салада халықаралық стратегиялық құжаттардың да, ұлттық деңгейде де кеңінен қабылданғандығын көрсетеді. #8220;Қазақстан-2050#8221; Стратегиясының елдің 2050 жылға қарай экономикалық жағынан неғұрлым дамыған елдердің топ-30-ға кіруі жөніндегі мақсатына қол жеткізу үшін ел экономикасын әртараптандыру талап етіледі, оның факторларының бірі урбанизацияланған аумақтар шешуші рөл атқаратын елдің кеңістіктік дамуы болып табылады [2, 3]. Қалаларды тұрақты дамыту және урбанизацияның жоғары деңгейіне қол жеткізу мәселелері ел үкіметінің стратегиялық бағдарламалық құжаттары мен жоспарларына енгізілген. Осылайша, бұл басымдықтар Қазақстанның 2025 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарында көрсетілген, мұнда #8220;күшті өңірлер және урбанизация#8221; реформасының негізгі бағыты орта және шағын қалаларды дамытуға, #8220;Smart City#8221; жобаларын енгізуге, қалалық инфрақұрылымды цифрландыруға және қала тұрғындарының үлесін 2025 жылға қарай 60% - ға дейін ұлғайтуға бағытталған.

Бұл мақалада әлемдік аймақтық ғылымның іргелі еңбектері, классикалық және неоклассикалық урбанистік тұжырымдамалар қарастырылады. Диссертация барысында урбанизациялық процестердің ерекшелігі, урбанизацияның елдің әлеуметтік-экономикалық дамуына әсері, урбанизациялық саясат, қалалар мен қалалық агломерациялардың инновациялық дамуын басқару процестерін жетілдіру мәселелері бойынша отандық және шетелдік ғалымдардың монографиялары, ғылыми еңбектері, зерттеулері зерделенді.

Мақсатқа жету урбанизация процесінің маңызды сипаттамаларын анықтауға, #8220;урбанизацияланған аумақтар#8221; ұғымының мазмұнын ашуға теориялық көзқарастарды жүйелеу қажеттілігін анықтады; қалалар мен урбанизациялық ортаның қалыптасу заңдылықтары мен принциптерінің теориялық тұжырымдамаларын зерттеу;

Зерттеудің практикалық маңыздылығы Қазақстандағы урбанизацияланған аумақтардың инновациялық дамуын басқару бойынша практикалық ұсыныстарды әзірлеу болып табылады.

Зерттеу нәтижелері Қазақстандағы урбанизация процесінің проблемаларын талдайды, урбанизациялық және инновациялық дамудың арақатынасына қатысты жағдайды анықтайды және талдайды, қалалар мен қалалық агломерациялардың инновациялық әлеуетін барынша қайтарымды қамтамасыз ететін бағыттарда пайдалануға бағытталған урбанизацияланған аумақтардың инновациялық дамуын басқару тетігін әзірлейді;

Түйінді сөздер: урбанизациялық орта; аумақтар; инновациялық даму; қалаларды қалыптастыру; ерекшеліктер; бәсекеге қабілеттілік; фактор; саны; халық; экономикалық өсу; процесс; креативті индустриялар.

nbsp;

DOI

Салкынбаева Фатима Давитбаевна

Ш.Есенов атындағы Каспий технологиялар және инжиниринг университеті,

Ақтау, Қазақстан

Естурлиева Айгул Икласовна

Ш.Есенов атындағы Каспий технологиялар және инжиниринг университеті,

Ақтау, Қазақстан

 

 

Аннотация: Мақалада #8220;электрондық коммерция#8221; ұғымын анықтау әдістемесін жалпылау мақсатында ғылыми әдебиеттерге шолу берілген. Шағын бизнестегі электрондық коммерция саласындағы негізгі тенденциялар сипатталады. Электрондық коммерция нарығының дамуы туралы мәліметтер талданады және төмендегілерге баса назар аударылады: мобильді құрылғылардан сатып алулар саны артты; әлеуметтік желілердегі парақтарды құру және кеңінен қолдану кәсіпкерлердің электрондық коммерцияны дамытуының негізгі факторы болып табылады. Шағын кәсіпкерліктің электрондық коммерцияны қолданудың артықшылықтары мен кемшіліктері жүйеленген.

Бұл мақалада авторлар оның онлайн транзакциялар мен цифрлық платформаларға ауысуын талдау өзгермелі бизнес ландшафтына бейімделу үшін жеделдетілгенін атап көрсетеді. Ғылыми әдебиеттерге шолу жасау барысында электрондық коммерцияның шағын бизнеске әсері туралы жан-жақты түсінік берілді. Мақалада шағын бизнес үшін электрондық коммерция ландшафтын қалыптастыратын негізгі тенденциялар қарастырылып, мобильді құрылғылар арқылы сатып алулардың айтарлықтай өскенін атап өтті. Бұл тенденция кәсіпкерлердің мақсатты аудиторияға тиімді қол жеткізуі үшін мобильді құрылғыларға ыңғайлы онлайн қатысуының маңыздылығын көрсетеді.

Электрондық коммерция-бұл фирмалар бәсекелестік артықшылықтарға қол жеткізе алатын құрал. Сондықтан фирмалардың электрондық коммерция жүйелерін қалай енгізетінін және фирмалардың электрондық коммерция идеяларын қалыптастырудан бастап электрондық коммерцияны жүзеге асыруға дейінгі қандай жолмен жүретінін әрі қарай зерттеу қызықты success.To электрондық коммерцияның шағын бизнеске әсерін жан-жақты түсіну үшін сапалы зерттеу дизайнын қолдана отырып, бірнеше жағдайлық зерттеулерге талдау жасау өте маңызды.

Шағын бизнес электрондық коммерцияны ішкі және сыртқы операциялық құрылымдарына біріктіргенге дейін, қашан және одан кейін қиындықтарға тап болады, мысалы, технологияны қажетсіз бизнес шығындары ретінде қабылдау, электрондық коммерция инфрақұрылымын қаржыландыру үшін ресурстардың жетіспеушілігі және инновациялар мен бизнестің өсуіне түбегейлі көзқарасты қабылдау үшін басқарушылық қолдаудың болмауы. Электрондық коммерцияның шағын бизнеске әсерін талдау бизнесті жүргізу процесінде мүмкіндіктер мен қиындықтарды анықтауға көмектеседі.

Түйінді сөздер: автоматтандырылған ақпараттық технологиялар, электрондық коммерция, шағын бизнес, маркетинг, талдау, цифрлық ақпарат, кәсіпорын, технология, пайда,стратегия,  шағын бизнес.

DOI

Мангибаева Дина Джаксиликовна

Ш. Есенов атындағы Каспий технология және инжиниринг университеті,

Ақтау қ, Қазақстан

 

 

Андатпа. Мақалада тапсырыс берушінің сұранысы бойынша компания қызметкерлеріне қызметтердің толық кешенін ұсына отырып, қоғамдық тамақтандыру қызметтерінің бірінде бухгалтерлік есепті ұйымдастыру қарастырылады. Тағамдық қызмет көрсету саласы жоғары сұранысқа ие және Ковид-19 пандемиясынан туындаған бәсекелестік пен ауыр әлеуметтік-экономикалық әсерлер жағдайында дамуын жалғастыруда.

Қазақстандағы қоғамдық тамақтандыру қызметінің негізгі тұтынушылары корпоративтік кәсіпорындар болып табылады, олардың үлесіне барлық тапсырыстардың 70% келеді. Мақалада сондай-ақ Қазақстандағы қоғамдық тамақтандыру нарығының ағымдағы жағдайы мен болашағы талданады, негізгі сегменттер: қоғамдық тамақтандыру қызметтері, корпоративтік қызмет көрсетулер және борттық тамақтану. Бұл саланың құқықтық реттелуі, сондай-ақ іс-шаралар туралы құжаттама мен жиынтық есептер қарастырылады.

Нақты құжаттар мен бухгалтерлік есептерге негізделген зерттеу нәтижелерінің кәсіпорындар үшін практикалық маңызы зор. Ковид-19 пандемиясына байланысты әлеуметтік байланыстарға ішінара шектеулердің кеңеюі және енгізілуімен көрсетілетін қызметтердің әдістері мен түрлерін жетілдіру, сондай-ақ қоғамдық тамақтандыру саласындағы шығындарды есепке алуды оңтайландыру қажеттілігі артады.

Түйінді сөздер: қоғамдық тамақтандыру, қызмет көрсету, тамақтандыру, тұтынушылық, есеп, бақылау, өндіру, тасымалдау, калькуляциялау, өзіндік құн

DOI

                                        МАУЛИНА Н.Х.

Қазақ ұлттық Әл-Фараби университеті,

Алматы қаласы, Қазақстан

                     e-mail:n.maulina@alt.edu.kz

nbsp;

              Андатпа.   Мақалада     Қазақстандағы     азық-түлік     көтерме     сауда     нарығының инфрақұрылымының негізгі құрамдас бөліктері талданады. Авторлар аймақтық контексте бөлшек сауда нысандарына жан-жақты шолу жасап, тұрғындарды сауда алаңдарымен қамтамасыз ету деңгейін бағалайды. Зерттеу объектілері ретінде заңды тұлғалардың саудадағы құрылымы, өңірлердегі жұмыспен қамту, сервистік-дайындау орталықтары, көтерме сауда орталықтары, ірі объектілердің бөлшек сауда алаңдары, ауылдық жерлердегі базарлар мен мамандандырылған базарлардың техникалық жабдықталуы қарастырылады. Сондай-ақ, тауар биржаларының жұмысы және тұрақтандыру қорларына өнім сатып алу мәселелері де зерттеледі.

Мемлекет азық-түлік нарығында негізгі рөл атқаруды жалғастыруда, авторлар Қазақстан Үкіметі азық-түлік саудасында цифрлық инфрақұрылымды дамыту бойынша белсенді жұмыс жүргізіп жатқанын атап өтеді. Талдау барысында мемлекеттік араласуды қажет ететін бірқатар мәселелер, сондай-ақ логистика мен делдалдық қызметті жақсарту қажеттілігі анықталды. Авторлар тауар биржаларының, мобильді сауданың дамуымен қатар, заманауи технологияларды енгізудің маңыздылығын да атап өтеді.

Кілт сөздер: сервистік-дайындау орталықтары, тауар биржалары, бөлшек сауда, тұрақтандыруқоры, көкөніс қоймалары, мамандандырылған базарлар, кэшбэк қызметі, азық-түлік қауіпсіздігі, саудадағы жұмыспен қамту, бағаны тұрақтандыру жол картасы.

DOI

Вакур Сумер

Селчук университеті, Конья, Түркия

Кульбаева Асем Мухитовна

Ш. Есенов атындағы Каспий технология және инжиниринг университеті,

Ақтау қ, Қазақстан

nbsp;

nbsp;

Аннотация: #8220;Еуразияшылдық#8221; ұғымы посткеңестік кеңістіктің бірлігі мен оның ерекше батыстық емес даму жолына баса назар аудара отырып, 20 ғасырдың басындағы философиялық идеяларға негізделген. Жалпы геосаясатта, жаһандық сын-қатерлер мемлекеттерді қолданыстағы әлемдік тәртіпті қайта қарау қажеттілігінің алдына қойды. Бұл еуразияшылдық идеясын аймақтық тұрғыдан жүзеге асыру үшін қолайлы жағдай жасайды. Бүгінгі таңда Еуразияшылдық идеясы ТМД және ЕАЭО шеңберінде институттандырылған, әсіресе жаңа жаһандық сын-қатерлер (экономикалық тұрақсыздық, халықаралық тәртіптің өзгеру сипаты, эпидемиологиялық қауіп және т.б.) жағдайында өзекті болып табылады.), бұл жаңа әлемдік тәртіптің пайда болуы туралы айтуға мүмкіндік береді. Мақалада сонымен қатар жаһандану мен аймақтандыру процестерінің өзара байланысы призмасы арқылы Еуразиялық экономиканың дамуы қарастырылады. Жаһандану әлемдік экономиканы интернационалдандырудың объективті процесі ретінде түсіндіріледі. Жаһанданудың субъективті жағы әлемнің дамыған елдерінің өз мүдделері үшін экономикалық саясатының нысаны ретінде және оның салдары ретінде қарастырылады. Еуразия елдерінің экономикаларында аймақтандыру тенденциялары туралы жазылды. Өсіп келе жатқан аймақтандыру объективті түрде жаһандануға қарағанда айтарлықтай өзгеше әлемдік тәртіпке , көпполярлы әлемге әкелетіні дәлелденді.

Түйінді сөздер: Еуразияшылдық, Үлкен Еуразия, батыстық емес халықааралық  теория, геосаясат, эпистема.

DOI