НҰРДӘУЛЕТОВА Б. И.
Есенов университеті, Ақтау, Қазақстан
E-mail: nurdauletova@mail.ru
АЛИАСКАРОВ Д.
Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті
Алматы, Қазақстан
E-mail: dumanaliaskarov@gmail.com
nbsp;
Мақала ҚР ҒЖБМ грантымен қаржыландырылатын «BR24993043 «Қытай және өзге де Шығыс елдері дереккөздеріндегі көне түркі топонимдері – қазіргі түркі интеграциясының түп негіздерінің бірі: тарихи-этимологиялық, лингвистикалық көрінісі» тақырыбындағы нысаналы-бағдарламалық жоба аясында жазылды.
Аңдатпа. Қазіргі уақытта Қазақстан териториясындағы жер-су атауларының халықаралық келісімшарттарда, ресми құжаттарда, шетелдік бұқаралық ақпараттық құралдарда, ғаламторда қолданылу өрісі кеңейіп келеді. Еліміздегі күллі түркі халықтарына ортақ топонимдердің орфографиялық, орфоэпиялық жақтан дұрыс қалыптасуы тарихи атаулардың ғылыми интерпретациялануымен, басқа жазу жүйесінен сауатты транслитерациялануымен де тығыз байланысты. Осы тұрғыдан алғанда, Қытай және Шығыс елдерінің кітапхана, архив қорынан қарастырылатын материалдардың түркі халықтары интеграциясының тарихи-географиялық, тілдік негізі – жер-су атауларын зерттеу аса өзекті.
Мақалада Қазақстан мен Қытай трансшекарасындағы көне түркі топонимдері, олардың тарихи-этимологиялық сипаты, географиялық орналасуы, бұрынғы және қазіргі транскрипциялануы талданады. Мақаланың зерттеу деректері ретінде 2024 жылғы Қазақстан және Қытай трансшекарасына жүргізілген далалық ғылыми экспедицияның материалдары пайдаланылды.
Түйін сөздер. Түркі топонимдері; Жетісу облысы; трансшекаралық аймақ; қытай деректері; топонимикалық қабаттар; Қашғари картасы; ежелгі ғұндар мен сақтар; «26 тарихы»; түркі өркениеті.