ӘБИДИН Ә.Н.
Ш. Есенов атындағы Каспий
технологиялар және инжиниринг университеті
Ақтау қ., Қазақстан
Аңдатпа. Бұл мақалада коммуникатордың аудиториямен қарым-қатынасының мақсаты мен тәсілдерін ғылыми деңгейде оңтайландыратын коммуникацияның модельдеріне шолу жасалады. Бұл ретте мен мүмкіндігінше модельдердің коммуникациялық тәжірибеде қалай пайдаланылатынын (немесе пайдаланылғандығын), қоғамдық пікір мен әдеттегі санада қалай сыналатынын ескеретін боламын. Сондай-ақ, қазіргі заманғы әлеуметтік-мәдени кеңістік үшін өзекті, әлеуметтік және саяси контексті ескере отырып, нақты коммуникативтік тәжірибедегі коммуникация модельдерін көрсету ерекшеліктері байқалады. Зерттеу тақырыбын ашатын ғылыми әдебиеттерді зерттеу бірнеше жұмыс топтарын бөлуге мүмкіндік береді. Жұмыстар әртүрлі тәсілдер арқылы талданатын байланыс модельдерін зерттеуге арналған: Г.Д. Лассуэлл (сызықтық модель). Мұнда автор көптеген коммуникациялық үрдістер арқылы ұсынылған коммуникацияның «желілік» моделін анықтайды; Джон Б. Уотсон мен Ч. Осгудттың бихевиоризм және необихевиоризм концепциялары кеңінен танымал, онда әртүрлі сөйлеу сигналдарының адам реакциясына әсер ету ерекшеліктері зерттелді; Э. Ноэль-Нойман тұжырымдамасы, ол «тыныштық спиралі/үнсіздік» деп түсіндіріледі; Т. Ньюкомбтың интеракционистік моделі арқылы әлеуметтік-психологиялық алғышарттар арасындағы қарым-қатынас субъектілері ретінде жеке және әлеуметтік қарым-қатынас нәтижесінде жүзеге асады деп тұжырымдауға болады; Диалогтық модель (Т. М. Дридзе). Автор мұнда «субъектілердің қарым-қатынасы бойынша серіктестердің коммуникативтік ниеттерін адекватты түсіндіруге қабілетіне және ұмтылысына негізделген мағыналы байланыс» ретінде диалог туралы кең түсінік ұсынады; Дж. Овертонның «Овертон терезесі»деп аталатын коммуникация моделінде коммуникатор үшін қажетті жаңа мәндерді жасайтын ұзақ уақыт бойы аралық мағыналар мен мағыналарды құру және тарату арқылы қоғамдық пікірді айла-шарғы жасауға мүмкіндік бар. Жаһандық үдерістердің ауырлығы мен өзгерістер орталығы бүгінгі күні жаһандық әлеуметтік-мәдени кеңістікте дамитын коммуникациялық процестермен әрқашан байланысты. Коммуникатордың аудиториямен өзара іс-қимылының қандай да бір тәсілін ғылыми деңгейде заңдастыратын коммуникация модельдері осы процестердің индикаторлары мен катализаторлары болып табылады. Сондықтан, қазіргі заманғы әлеуметтік ғылым үшін коммуникацияның қандай да бір моделін коммуникативтік тәжірибеде таратуға бастамашылық жасайтын немесе бастамашылық жасай алатын нақты салдарларын бағалау маңызды.
ӘДЕБИЕТТЕР
[1]. Ионова О.Е. Конструирование социальной реальности в теории координированного управления смыслообразованием Вестник МГИМО-Университета. 2010. №4. С. 130-136.
[2]. Массовая информация в советском промышленном городе:Опыт комплексного социологического исследования / Под общ. ред. Б.А.Грушина, Л.А.Оникова. М.: Политиздат, 1980
[3]. Темницкий А.Л. Возможности повышения уровня адекватности понимания в современных коммуникациях студентов // Коммуникология. 2016. Т. 4. №6. С. 223–240.
[4]. Чудновская И.Н. Коммуникативное образование в обществе знания: проблема обучения пониманию // Коммуникация как дисциплина и область знания в современном мире: диалог подходов. Сб. статей и выступлений участников международной научной конференции. М.: НИУ ВШЭ. 2015. С. 168–176.
[5]. Дридзе Т.М. Две новые парадигмы для социального познания и социальной практики // Социальная коммуникация и социальное управление в экоантропоцентрической и семиосоциопсихологической парадигмах. Кн. 1. М.: ИС РАН, 2000. С. 5–42.
[6]. Дридзе Т.М. Социальная коммуникация как текстовая деятельность в семиосоциопсихологии // Общественные науки и современность. 1996. №3. С. 145-152.
[7]. Дридзе Т.М. Текстовая деятельность в структуре социальной коммуникации. М.: Наука, 1984.
[8]. Lasswell H. The Structure and the Function of Communication in Society // The Process and Effects of Mass Communication. Chicago, 1971, P. 84–99.