Бусурманова Ақкенже Чаншарқызы
Есенов университеті, Ақтау, Қазақстан
Аннотация. Кавитацияның мұнайға әсерін зерттеу эксперименттерінде Қаламқас және Қаражанбас кен орындарынан жоғары тұтқыр, төмен температурада қататын мұнайлардың, сондай-ақ Өзен және Жетібай кен орындарынан жоғары температурада қататын парафинді мұнайлардың реологиялық қасиеттері (тығыздығы, тұтқырлықтың динамикалық коэффициенті, мұнайдың құрамы, қату температурасы және қабырғадағы сдысу кернеуі) зерттелді. Бұл жағдайда мұнайдың арақатынасы: Жетібай-Өзен – 65% және Қаражанбас-Қаламқас – 35% құрады. МемСТ 2517-85 бойынша сынама алу әдістемесіне сәйкес көлемі 10 литр мұнайдың дайын қоспасынан өлшенген мәндер бойынша мұнай қоспасын бастапқы талдау үшін көлемі 0,5 литр мұнай сынамасын алады. Содан кейін қажетті температураға дейін қыздырылған мұнайдың дайын қоспасы қондырғының қабылдау цистернасына салынып, біртекті қоспаны алғанға дейін араластырғышпен араластырылады. Аралас мұнай қоспасы беріліс сорғымен айдалады және кавитациялық қондырғыға беріледі. Бұл жағдайда жылжымалы штанга конфузордың кіреберісіндегі мұнай қысымын реттейді және кавитация режимін өзгертеді. Мұнай диффузордан өткеннен кейін арнайы құрылғының көмегімен талдау үшін май сынамасы алынады. Өңделген май қайтадан қабылдау резервуарына жіберіледі, содан кейін беріліс сорғысы арқылы қайта өңдеуге жіберіледі, әр түрлі температурада кавитацияға дейін және одан кейін мұнайдың сдысуының шекті кернеуі анықталды. 30°C-тан төмен және одан жоғары температурада мұнайдың Ньютон сұйықтықтары екендігі анықталды. Псевдопластикалық сұйықтықтар уақытқа тәуелді емес реологиялық сипаттамаларға ие және мұндай сұйықтықтар үшін аққыштық шегі анықталмайды.
Түйін сөздер: кавитация; реологиялық қасиеттері; май құрамы; төгу уақыты.