Author: abat

¹Зәкенова Әмина, ²Нұршаханова Ләззат Кульжановна

¹ «КМГ Инжиниринг» ЖШС Атырау филиалы, Атырау қ, Қазақстан

² Есенов университеті, Ақтау қ, Қазақстан

Андатпа. Мұнай мен газдың өнімді қабаттардан ығыстыру дәрежесін, мұнай беруді немесе мұнай алу коэффициентін болжау үшін қазіргі уақытта геологиялық-гидродинамикалық үш өлшемді цифрлық модельдер (геологиялық-технологиялық модельдер) кеңінен қолданылады.

Осы модельдердің негізінде көмірсутектердің геологиялық және алынатын қорларын бағалау жүзеге асырылады, өнімді қабаттарды алдын-ала барлау мен дамытудың оңтайлы стратегиясы негізделеді. Осындай тұрақты жұмыс істейтін геологиялық-технологиялық модельдерді құру және қолдану мұнай және газ-мұнай кен орындарын жобалау, басқару және игеруді бақылау сапасын арттырудың негізгі бағыттарының бірі болып табылады.

Қабаттың макробіртексіздігінің негізгі көрсеткіштері құмдылық, бөлшектену, қабаттың үзілуі болып табылады. Қабаттың үзілуі қабаттың сынуына да, оны өткізбейтін жыныстармен алмастыруға да байланысты болуы мүмкін.

Қабаттың үзілуінің салдары-геометриялық өлшемдері бойынша әр түрлі құм денелерінің (линзалардың) бүйірлерінде де, көлденеңінен де болуы, олардың ішінде сұйықтықтардың қозғалысы мүмкін. Қабаттың макробіртексіздігінің әсері қабаттың әсер ету коэффициентіне үлкен әсер етеді. Мұны бастапқы кезеңде де, кейінгі кезеңдерде де дамуды жобалау кезінде ескеру қажет.

Жұмыста мұнай өндіру процесінде техникалық және технологиялық шешімдерді негіздеу құралы ретінде модельдеу және көмірсутектердің геологиялық және алынатын қорларын есептеу, қабаттардың өнімділігін болжау және оларды игеру мониторингі міндеттері үшін мұнай және газ кен орындарының цифрлық геологиялық модельдерін құру кезінде литологиялық макробіртексіздікті есепке алу мүмкіндіктері келтірілген.

Түйін сөздер: кен орны, игеру, мұнай мен газды алу, тиімділік, модельдеу, көрсеткіштер, біртексіздік.

Қуанғали Асылтас¹, Аккенжеева Анар¹, Бусурманова Аккенже¹

 Есенов университеті, Актау, Қазақстан

Викторс Харитоновс²

Рига техникалық университеті, Рига қаласы, Латвия

Аңдатпа. Қазіргі уақытта әлемде, қайта өңдеуге ұмтылғандықтан, көптеген жол органдары қайта өңделген пластикті жолдарда пайдалануды қарастыруда. Бұл жұмыста қалдықтардан қайта өңделген пластиктермен битумның модификациясы ұсынылған. Қазақстан жолдары үшін битум модификациясы ең қолайлы және танымал тәсілдердің бірі болып саналады. Бұл зерттеу жұмысы қайта өңделген пластмассаларға ерекше назар аудара отырып, пластикалық қалдықтарды битум модификаторы ретінде пайдалану туралы мәліметтерді және оларды битум өнімділігі мен жолдардың беріктігін жақсарту үшін қалай пайдалануға болатынын сипаттайды. Модификацияланған битумның негізгі физика-механикалық сипаттамалары әдеттегі сынақтардан, иненің енуі мен икемділіктен, жұмсару температурасынан және Фраас бойынша сынғыштық температурасынан анықталды.

Түйін сөздер: тұрмыстық полимер қалдықтары; мұнай битумы; модификация; физикалық және механикалық сипаттамалары.

А.А. Бекбаулиева

 Есенов Университеті, Ақтау қ, Қазақстан

Аңдатпа

Құбырлардың коррозиясы олардың қызмет ету мерзімі мен пайдалану сипаттамаларының төмендеуінің негізгі себептерінің бірі болып табылады. Құбырлар коррозияның дамуына ықпал ететін химиялық қосылыстар, температураның ауытқуы, механикалық жүктемелер және т.б. сияқты әртүрлі сыртқы факторлардың агрессивті әсеріне ұшырайды. Коррозиядан қорғаудың ең тиімді әдістерінің бірі - металл беті мен агрессивті сыртқы орта арасында сенімді тосқауыл құрайтын полимерлі жабындарды пайдалану. Мақалада құбырларды қорғау үшін полимерлі жабындарды қолданудың заманауи жетістіктері, олардың ерекшеліктері, артықшылықтары мен кемшіліктері, қолдану әдістері мен қолдану салалары қарастырылады. Эпоксидті, полиуретанды және полиэтиленді жабындар сияқты полимерлі материалдардың кең спектрі, сондай-ақ нанотехнологияларды қолдану арқылы оларды одан әрі жетілдіру перспективалары талданады.

Түйінді сөздер: Құбырлардың коррозиясы; полимерлі жабындар; коррозиядан қорғау; эпоксидті жабындар; полиуретанды жабындар; қаптау технологиялары; инновациялар; құбыр жүйелері.

КОЙШИНА А.И.

Есенов университеті

Ақтау қ., Қазақстан

e-mail: akmaral.koishina@yu.edu.kz

Аңдатпа. Бұл мақалада мұнай өндіруді қарқындату мәселесі, мұнай өндірудің тұрақты құлдырауы және мұнайдың судың ығысу жылдамдығының әсері қарастырылды. Сонымен қатар, қабаттар коллекторлық қасиеттері бойынша бір-бірінен ерекшеленуі және оларды бірлесіп игеру кезінде кенорын бойынша мұнайдың біркелкі ығысуы қамтамасыз етілмеуі, өткізгіш қабаттар мен аймақтарда қалдық мұнайдың пайда болуына және өндірілуі қиын өндірілетін қорлардың пайда болуына әкеледі. Көп қабатты пайдалану объектілерін қалыптастыру арқылы бұрынғы ТМД-ның ірі кенорындарын суландыру әдістерімен игеруге енгізу қабаттарды өндірудің біркелкі еместігі және мұнай алу коэффициентінің төмендеуі, су-мұнай факторының ұлғаюы, пайдалану мерзімдері және т. б. сияқты елеулі жағымсыз салдарға әкелді. Көп қабатты пайдалану объектілерін құру арқылы шетелде суландыру әдістерімен мұнай кенорындарын игеру нәтижелерін зерттеу сонымен қатар қабаттарды қалыңдығы бойынша суландырумен қамту өте төмен екенін көрсетті, орташа есеппен 50% - дан аспайды, ең төменгі мәндері шамамен 20% кейде одан да төмен. Айдалатын судың едәуір үлесі жекелеген тар кесу аралықтарына келіп түседі, бұл өндіруші ұңғымалардағы мұнайдың сол аралықтардан қайтарылуын, содан кейін олардың тез және қарқынды сулануын жүзеге асырады.

Түйінді сөздер:кенорын, ұңғыма, мұнай, газ, игеру, мұнайбергіштік, айдау, өндіру, біртексіздік, қабат қысымы, сұйықтық.

САТКЕНОВА Ж.Б.

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті,

Алматы қ.,Қазақстан

 Е-mail: zhanar_03@mail.ru

*ИСАКОВА А.С.

 Есенов университеті

Ақтау қ.,Қазақстан

Е-mail: assylymay.issakova@yu.edu.kz

Корреспондент автор: assylymay.issakova@yu.edu.kz

Аңдатпа. мақала тақырыбы бойынша бұған дейінгі зерттеулерде қарастырылмаған төмендегідей мәселелер шешімін табады: цифрландыру дәуіріндегі тілдік тұлға қалыптастырудың ерекшеліктері бірізді және жүйелі түрде талданады; цифрландыру дәуіріндегі тілдік тұлға қалыптастырудың ерекшеліктеріне тән белгілер анықталады, олардың ұлттық кодты айқындаудағы маңызы көрсетіледі; цифрландыру дәуіріндегі тілдік тұлға қалыптастырудың когниотиптік сипаттамалары мен прагматикалық шарттары анықталады; цифрландыру дәуіріндегі тілдік тұлға қалыптастырудың ерекшеліктерін талдау арқылы дүниенің ұлттық бейнесін анықтайтын тілдік құралдар сипатталады; зерттеу нысанына алынып отырған цифрландыру дәуіріндегі тілдік тұлға қалыптастырудың ерекшеліктеріне тән белгілер анықталады, талданады, тұжырымдар жасалады. Аталған мақаланың идеясы осы жағынан өзекті болмақ.

Мақаланың мақсаты – цифрландыру дәуіріндегі тілдік тұлға қалыптастырудың ерекшеліктеріне талдау жасау. Аталған мақсатқа жету үшін келесі зерттеу міндеттері қойылады: «цифрландыру», «digital natives», «дигитализация», «тілдік тұлға», «виртуалды тілдік тұлға», «дискурстық талдау» ұғымдары шетелдік және отандық зерттеушілер еңбектері арқылы зерделенеді; аталған ұғымдардың қазақ, орыс, ағылшын тілдерінде қашан пайда болғаны салыстырылады, анықтама берудегі тілдік құралдардың ұлттық-мәдени ерекшеліктері анықталады; антропоцентристік парадигма аясында талданады, қорытынды жасалады; зерттеудің ұғымдық-терминологиялық аппараты нақтыланады; цифрландыру дәуіріндегі тілдік тұлға қалыптастырудың ерекшеліктеріне тән белгілері сипатталады; тілдік тұлға қалыптастырудың ерекшеліктеріне жан-жақты талдау жүргізіледі, оның тілдік және әлеуметтік ерекшеліктері анықталады; тілдік тұлға қалыптастырудың құрылымдық-функционалдық үлгісі жасалады; тілдік тұлға қалыптастырудың ерекшеліктерінің анықтау мақсатында ғаламдорда жиі қолданылып жүрген терминдер жинақталып, лексикалық мағыналары мен қолданыстары ұсынылады.

Мақаланың ғылыми жаңалығы –цифрландыру дәуіріндегі тілдік тұлға қалыптастырудың ерекшеліктері алғаш рет дискурстық талдау жасалуымен анықталады. Ғаламторда қарым-қатынас жасау үлгісінің өзгеруіне байланысты: уақыт үнемдеу мақсатында сөздерді қысқартып жазу, сөздерді санмен алмастыру, бас әріпті жазуды қолданбау, тыныс белгілерінен бас тарту, есесіне эмодзи, смайликтерді пайдалану – цифрландырылған ортаға бейімделу себебінен пайда болды. Осылайша, дигитализация дәуіріне бейімделген тілдік тұлға қалыптастырудың ерекшеліктері лингвистикалық зерттеулердің жаңа бағытын ашып, жаңаша көзқараспен қарауға қажеттілік туындатты. Тілдік тұлғаға берілген анықтама әлі күнге дейін ХХ ғасыр зерттеушілерінің еңбектерінде ұсынылған тұжырымдамаларға сүйенеді. Демек, цифрландыру дәуіріндегі тілдік тұлға қалыптастырудың ерекшеліктеріне талдау жасау, жаңа анықтама беру мақаланың жаңалығы болып саналады. Цифрландыру дәуіріндегі тілдік тұлға қалыптастырудың құрылымдық-функционалдық үлгісі жасалады. Аталған құрылымдық-функционалдық үлгі өзара байланысты төрт блоктан тұрады: мақсатты, теориялық-әдістемелік, процессуалдық-мазмұндық және бағалау-нәтижелік.

Түйін сөздер: Цифрландыру, digital natives, дигитализация, тілдік тұлға, виртуалды тілдік тұлға, тіл мәдениеті, сөйлеу мәдениеті, дискурс, дискурстық талдау.

МЫҢЖАСАРОВА М.

SmallTalk2.me компаниясы, Сан-Франциско, АҚШ

Аннотация. Мақалада неврологияның, психологияның және маркетингтің қиылысында жатқан нейромаркетингтің ғылыми негіздері талқыланады, бұл компанияларға тұтынушылардың мінез-құлқын дәстүрлі әдістер үшін қолжетімсіз деңгейде зерттеуге бірегей мүмкіндіктер береді. Нейромаркетинг технологиялары тиімді маркетингтік стратегияларды әзірлеу үшін пайдаланылуы мүмкін объективті деректермен қамтамасыз ете отырып, тұтынушылардың санасына үңілуге, олардың эмоцияларын, қабылдаулары мен мотивацияларын талдауға мүмкіндік береді.

Нейромаркетингті практикалық қолдану кең ауқымды міндеттерді қамтиды: жарнаманы тестілеуден және қаптама дизайнын оңтайландырудан жаңа өнімдерді әзірлеуге және тұтынушылар тәжірибесін жақсартуға дейін. Бұл құралдар компанияларға негізделген шешімдер қабылдауға, аудиторияның адалдығын нығайтуға және тәуекелдерді азайтуға мүмкіндік береді.

Автор негізгі әдістер мен құралдарды, сондай-ақ ұйымдастырушылық менеджментте нейромаркетингті сәтті қолдану мысалдарын талдайды.

Түйін сөздер: нейромаркетинг, персонализация, бедел, брендтер, тұтынушы тәжірибесі, баға саясаты.

ШАҢЫТБАЕВА Ж. Н.

Есенов университеті

 Ақтау, Қазақстан

e-mail: zhuldyz.shangytbayeva@yu.edu.kz

Аңдатпа. Бұл мақала студенттердің химиялық біліктілігін дамытудағы тәжірибе мен оның маңыздылығын зерттейді. Авторлар химиялық өңдеу, деректерді талдау және негізделген шешім қабылдау дағдыларын дамытудағы практикалық тәжірибенің, зертханалық жұмыстың және жобалардың рөлін талқылайды. Химиялық процесстер мен заңдылықтарды түсінуді тереңдету үшін практикалық тәжірибенің артықшылықтарын сипаттайды. Зерттеу нәтижелері студенттердің химия біліктілігін табысты дамытудағы тәжірибенің ажырамас рөлін көрсетеді.

Сондай-ақ, студенттердің химиялық біліктілігін қалыптастыруға тәжірибенің әсері зерттелген. Химиялық заттарды өңдеу, деректерді талдау және негізделген шешім қабылдау дағдыларын дамытудағы практикалық тәжірибелердің, зертханалардың және жобалардың маңыздылығын талқылайды. Мақалада химиялық процесстер мен заңдылықтарды тереңірек түсіну үшін практикалық тәжірибенің артықшылықтары көрсетілген. Студенттердің химиялық біліктілігін табысты дамытудағы тәжірибенің маңыздылығы да дәлелденді.

Түйін сөздер: химиялық біліктілік, тәжірибе, химиялық процесстер, практикалық рөл, химиялық дағдылар.

Ожикенова Жанат Фархатовна¹, Hristov Jordan Yankov ²

¹Есенов университеті, Ақтау, Қазақстан

²Химиялық технология және металлургия университеті, София, Болгария

Аңдатпа. Мақалада ұсынылған эксперименттік зерттеу процестер жану двухъярусной шілтерде жану камерасының газ-турбиналық қондырғылар. Негізгі назар талдау сипаттамаларын және жану сияқты, температурасы, концентрациясы жану өнімдерінің және тұрақтылық үрдістің жұмыстың әртүрлі режимдері кезінде қыздырғыштар. Эксперимент барысында жану камерасының әртүрлі нүктелерінде өлшеулер жүргізілді, бұл екі деңгейлі оттықтың құрылымдық ерекшеліктерінің жану тиімділігіне және зиянды заттар шығарындыларының төмендеуіне әсерін анықтауға мүмкіндік берді. Зерттеу нәтижелерін газ турбиналық қондырғылардағы жану процестерін оңтайландыру, олардың энергия тиімділігін арттыру және қоршаған ортаға әсерін азайту үшін пайдалануға болады.

Түйін сөздер: микрофакельді отын жағу, азот оксиді, газ турбиналы қондырғы, жану камерасы, екі деңгейлі оттық.

*Э.А. АБДЫКЕРИМОВА

Есенов университеті

Ақтау қаласы, Қазақстан

E-mail: elmira.abdykerimova@yu.edu.kz

А.М. ДҮЙСЕКЕНОВА

Есенов университеті

Ақтау қаласы, Қазақстан

E-mail: aray.duisekenova@yu.edu.kz

Корреспондент автор: elmira.abdykerimova@yu.edu.kz

Аңдатпа. Бұл мақала жасанды интеллект негізіндегі Magic School платформасында оқытудың инновациялық әдістерін және олардың тиімділігін талдауға арналған. Бүгінгі білім беру жүйесінде жасанды интеллект технологияларын қолдану оқу үдерісін жекелендіруге, білім алушылардың қажеттіліктерін ескеруге, сондай-ақ білім сапасын арттыруға жаңа мүмкіндіктер береді. Magic School платформасы білім алушылардың қабілет деңгейіне сәйкес келетін оқыту бағдарламаларын ұсынады және оқытушыларға оқу барысын тиімді бақылауға мүмкіндік береді. Мақалада инновациялық әдістердің, мысалы, адаптивті оқу, дербестендірілген тапсырмалар мен ойын элементтерін қолдану тиімділігі зерттеледі. Платформаның негізгі функциялары, оның ішінде білім алушылардың оқу нәтижелерін талдау, оқу мазмұнын адаптациялау, интерактивті құралдарды қолдану арқылы мотивацияны арттыру сияқты мүмкіндіктері қарастырылған. Сонымен қатар, платформа арқылы алынған деректерді талдау білім алушылардың жетістіктерін бағалауға және оқыту стратегияларын жетілдіруге мүмкіндік береді. Зерттеу нәтижелері Magic School платформасында оқытудың инновациялық әдістерін қолдану білім алушылардың оқу нәтижелерін жақсартуға және оқу барысына оң әсер ететінін көрсетеді. Мақала арқылы білім беру жүйесін жаңғыртуда жасанды интеллекттің әлеуеті көрсетілген. Мақала оқытушылар мен білім беру ұйымдары үшін пайдалы ұсыныстар мен идеяларды қамтиды, сонымен қатар білім берудің болашағына көз жүгіртеді.

Түйін сөздер: жасанды интеллект, Magic School платформасы, инновациялық әдістер, интерактивті оқыту.

 

М. К. КАРАЖАНОВА

 Есенов университеті,

Актау қаласы, Қазақстан.

 e-mail: maral.karazhanova@yu.edu.kz

   А.Г.ГУСМАНОВА

Есенов университеті,

Актау қаласы, Қазақстан.

 e-mail: aigul.gusmanova@yu.edu.kz.

Корреспондент автор: maral.karazhanova@yu.edu.kz

Аңдатпа. Көміртекті ұстау және сақтау (CCS) - атмосфераға көмірқышқыл газының шығарындыларын айтарлықтай азайтуға бағытталған климаттың өзгеруімен күресудің негізгі технологияларының бірі. Жаһандық жылыну және көміртегі ізін азайту ниеті жағдайында бұл технологияны пайдалану ерекше өзекті бола бастайды. Мақалада ел экономикасында маңызды рөл атқаратын Қазақстанның мұнай-газ саласында көміртекті ұстау және сақтау пайдалану перспективалары қарастырылған. Атап айтқанда, қазақстандық кен орындарының ерекшеліктері мен геологиялық құрылымдардың ерекшеліктерін ескере отырып, бұл технологияны енгізудің техникалық-экономикалық негізділігіне баса назар аударылады.

Мұнай өндіруді арттыру үшін қабатқа айдалатын көмірқышқыл газын пайдалануға ерекше назар аударылады, бұл мұнай өнеркәсібінде пайдаланған кезде қосымша артықшылық болуы мүмкін. Бұл процесс парниктік газдар шығарындыларын азайтып қана қоймай, мұнай өндірудің тиімділігін арттырып, оны мұнай өндірушілер үшін әлеуетті тиімді ете алады.

Әдебиеттерді егжей-тегжейлі шолу, сондай-ақ қолда бар деректерді талдау негізінде мақала Қазақстанда көміртекті ұстау және сақтау технологияларын енгізу бойынша практикалық ұсыныстарды көрсетеді. Сондай-ақ, Париж келісімі бойынша ұлттық климаттық мақсаттар мен міндеттемелерге қол жеткізу үшін осы технологиялардың әлеуетінің талдауы ұсынылған. Парниктік газдар шығарындыларын қысқартуға CCS енгізудің әсері және олардың мұнай-газ саласының ұзақ мерзімді тұрақты дамуына ықпалы туралы болжамдар берілген.

Түйін сөздер: жаһандық жылыну, көмірқышқыл газы, көмірқышқыл газын секвестрлеу технологиясы, мұнай өндірудің артуы, көмірсутек кен орындары