Author: abat

*АЛМАҒАМБЕТОВА А.А.

Қорқыт Ата атындағы Қызылорда университеті

Қызылорда қаласы, Қазақстан

E mail: aldajarovna_1971@mail.ru

ӘБІТАЕВА Ұ.Ә.

Қорқыт Ата атындағы Қызылорда университеті

Қызылорда қаласы, Қазақстан

E mail: ulbosyn_abitaeva@mail.ru

МАЛИБЕКОВА У.Т.

Қорқыт Ата атындағы Қызылорда университеті

Қызылорда қаласы, Қазақстан

E mail: ulmashka_89@mail.ru

*Корреспондент авторы:aldajarovna_1971@mail.ru

 

Аңдатпа. Заманауи білім берудегі ең маңызды мәселелердің бірі –оқушыны білім алудағы кәсіби ақыл-ой еңбегіне дайындау. Осы мәселені толығымен шешу үшін оқытудың жобалық-іс әрекет технологиясын белсенді түрде қолданудың қажеттілігі туындап отыр. Бұл оқушыларды зерттеудің алғашқы іс-әрекеттерін меңгеруге баулу арқылы оларды болашақ ғылыми зерттеулерге тарту болып табылады. Жоба әдісін қолдану нәтижесінде сыни тұрғыдан ойлайтын, жаңа идеяларды ойлап табатын, ұтымды әдіс-тәсілдер ұсынатын, ақпараттарды пайдаланып, өңдеп, іріктей алатын, әр түрлі ортада барлығымен  жақсы қарым-қатынаста бола алатын, жеке басының мәдени, рухани, адамгершілік тұрғысынан жан-жақты өздігінен  дамуы үшін  еңбектенетін шәкірт тәрбиелеп қалыптастырады. Жоба әдісі- мұғалімнің бақылауы мен бағыттауы арқылы жүзеге асырылатын,  оқушының шығармашылық тұрғыда көрсете алу мүмкіндіктеріне негізделген, оның зияткерлік және  шығармашылық қабілеттері мен бейімділіктерін дамытатын оқыту жүйесі. Жобалық іс-әрекеттің басты мақсаты білім алушыларға мынадай мүмкіндік жасау: меңгеру керек білімді әр түрлі дерек көздерінен ықыласпен, өздігінен ала отырып, жоба мақсатына қарай ұйымдастырылған іс-әрекеттер барысында өздерін әр түрлі жағдайларда сынап көруіне; түрлі практикалық және танымдық мәселелерді шешуде меңгерген білімдерін қолданауға үйренеді (яғни жобадағы мақсат пен оған жету шарттарын салыстыруға); ұжымда, топта тіл-табысуға, келісімде жұмыс істеуге, яғни коммуникаивті дағдыларын қалыптастырады зерттеу дағдылары қалыптасады; -жүйелі ойлау дағдысын дамытады, жоспарланған жобаны өз мүмкіндіктерінің деңгейін ескере отырып, жүзеге асырудың іс-әрекетінің бағдарламасын құрастырады. Жобалық іс-әрекет әдісінің негізінде оқушының танымдық қызығушылығы, өзіне қажет білімді өздігінен меңгеру іскерлігі, ақпараттық кеңістікте өзіне қажет ақпаратты іріктей алу мүмкіндігі, сыни тұрғыда ойлай алуының дамуы, зерттеу жұмысын жүргізе алу дағдысы мен іскерлігі жатыр.

nbsp;

Түйінді сөздер: оқушының ғылыми-зерттеу жұмысы, жоба әдісі, сыныптан тыс жұмыстар, оқушының шығармашылық жұмысы.

ӘДЕБИЕТТЕР

1. Пахомова И.Ю. Метод учебных проектов в образовательном учреждении: Пособие для учителей и студентов педагогических вузов. – М.: АРКТИ, 2003.
2. Проектные технологии на уроках и во внеурочной деятельности. // Народное образование. - №7. – 2000.
3. Алмағамбетова А.А., Жарылгапова Д.М., Әбітаева Ұ.Ә.Сыныптан тыс жұмыстар арқылы оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту/. «QAZAQTANÝ» республикалық журнал. №І . 21.02. 2019. М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті. 194-198б.б.
4. Алмағамбетова А.А., Ақышева Қ.Д. Оқушылардың физикадан ғылыми-зерттеу жұмыстарын ұйымдатырудың ерекшеліктері. Республикалық ғылыми-практикалық семинар материалдары. 30.04.2021 ж.Қызылорда. Қорқыт Ата атындағы ҚУ. ISBN 978-601-02-037-7 . 370-374б.
5. Алмағамбетова А.А., Алмағамбетова Л.А., Кенжеев Е.С Оқушыларды ғылыми-зерттеу жұмыстарын ұйымдастырудағы кемшіліктер. Республикалық ғылыми-практикалық семинар материалдары. 30.04.2021ж. Қызылорда. Қорқыт Ата атындағы ҚУ. ISBN 978-601-02-037-7

ӘОЖ 371.124:53(042.4)

DOI 10.56525/ORBN8302

*ТАЙМУРАТОВА Л.У.

Ш.Есенов атындағы Каспий технологиялар

және инжиниринг университеті Ақтау қ., Қазақстан

E-mail: lidiya.taimuratova@yu.edu.kz

ЭСНИЯЗОВ Е.Т.

Ш.Есенов атындағы Каспий технологиялар

және инжиниринг университеті Ақтау қ., Қазақстан

E-mail: elaman_362@mail.ru

*Корреспондент авторы: lidiya.taimuratova@yu.edu.kz

 

Аңдатпа. Бағалау технологиясын ұлттық біріңғай тестілеуге дайындық процесінде қолдану, оқушының тұлғалық ақыл-ой қасиеттерін қалыптастырудың қажетті шарты болып табылады. Мақалада бағалау технологиясы және оны ҰБТ-ға дайындық барысы процесінде қолдану әдістемесі туралы айтылады. Пәндерді оқыту әдістемесін жетілдіру, осы пәндер үшін құзыретті кадрларды даярлау, оқушылардың білімін объективті бағалау қамтылған. Ұлттық біріңғай тестілеуге дайындық жүйесі білім беру жұмысы, білім беру процесін өнімді білім алуға бейімдейтін интербелсенді оқыту тәсілін енгізу. Интербелсенді оқыту - бұл ең алдымен мұғалімдер мен оқушылар өзара әрекет етіп, сұхбаттасып оқыту екендігі туралы айтылды. Интербелсенді оқытудың негізгі мақсаттары туралы:  оқушылар арасында еркін және ашық шығармашылық қарым-қатынас орнату,  оқушылар өз бетінше білім іздеуге бағыттау,  оқушыларға қажетті білік пен дағдыларды   дамыту. Біз ұлттық бірыңғай тестілеу нәтижелерін жақсарту бойынша тәжірибемізбен бөліскіміз келеді. Біз оқушыларға арналған жылдық жоспар әзірлейміз. Жылдық жоспар әр сыныпқа ұсынылған материалдар негізінде жасалады. Емтихан материалдары әртүрлі тақырыптарды қамтиды: тарихи (шетелдік) мәселелер, мақал-мәтелдер, идиомалар және фразалық етістіктер және т.б. «Ұлттық біріңғай тестілеуге» дайындау үш кезеңде өтетіндігіне мән беріледі: мақсаттарды кезең-кезеңмен дайындау, білімді тереңдету үшін таңдау пәнінен білімін дамыту, оқушының мүмкіндігін анықтап, дұрыс шешім табуға көмектесу, әр оқушымен жеке жұмыс жасау және олардың білімін толықтыру және т.б. Оқушыларды бағалаудың түрі-критериалды бағалаудың маңызы атап өтілген, себебі  ҰБТ  нәтижелері кезінде пәнді қаншалықты біледі, соған байланысты, балды көбірек алу мәселелері де маңызды болады. Емтиханға, ұлттық бірыңғай тестілеуге қатысқанда білім алушылардың коммуникативтілігі, бірізділігі, тәртіптілігі, уақытын үнемді пайдалануы, жинақтылығы, материалдарды толық игеруі, құзіреттілігі, осының барлығы жақсы нәтиже көрсетуге ынталандырады. Қолданылған әдіс-тәсілдер білім алушылардың алған білімдерін тиімді қолдануға, оң және жақсы нәтижелер алуға көмектеседі деп ойлаймыз. Соның ішінде интербелсенді әдістердің маңызы өте зор.

Түйін сөздер: бағалау технологиясы, интербелсенді оқыту, критериалды бағалау, ұбт, білім алушылар, мұғалім, үлгерім, әдістер, танымдық белсенділік.

ӘДЕБИЕТТЕР:

nbsp;

[1]. Абекова Ж.А., Оралбаев А.Б., Бердалиева М., Избасарова Ж.К. технология критериального оценивания, методика ее применения в учебном процессе // Международный Журнал Экспериментального Образования. – 2016. – № 2-2. – С. 215-218;

[2]. URL: https://expeducation.ru/ru/article/view?id=9559

[3]. Моста, М.А. Критическое мышление как основа развития современного специалиста/ М.А. Мосина// Портрет ученика в фокусе программ международного бакалавриата: мат-лы Междунар. науч.-практ. конф. Пермь, 2009. С. 137- 146.

[4]. Әлімов А. Интербелсенді әдістемені ЖОО –да қолдану мәселелері: оқу құралы/ А.Әліміов. – Алматы: 2013. -447 б.

[5]. Башарулы Р., Шункеев К., Мясникова Л., Жантурина Н., Бармина А., Аймаганбетова З. Физика. Учебник. 1,2 часть. Атамұра.2020

ӘОЖ 53.531

DOI 10.56525/KJCL9612

ТАЙМУРАТОВА Л.У.

Ш.Есенов атындағы Каспий технологиялар

және инжиниринг университеті

Ақтау қ., Қазақстан

E-mail: lidiya.taimuratova@yu.edu.kz

ҚЫЛЫЧМҰРАДОВА М.Ж

Ш.Есенов атындағы Каспий технологиялар

және инжиниринг университеті

Ақтау қ., Қазақстан

E-mail: zzhanabilovnaa@mail.ru

*Корреспондент авторы: lidiya.taimuratova@yu.edu.kz

nbsp;

Аңдатпа. Бұл мақалада оқушылардың танымдық белсенділігін арттыру үшін on-line немесе офлайн режимдері бар әртүрлі телекоммуникациялық арналарды, бұқаралық коммуникацияларды, әлеуметтік желі қызметтерін пайдалана отырып, интернетте педагогикалық өзара әрекеттесуді жүзеге асырудың негізі ретінде онлайн платформаны пайдалану мәселесі ашылған. Білім беруде интерактивті технологияларды зерделеу және қолдану бағдарламаларын жүзеге асыру кезінде сұранысқа ие, интерактивті оқу процесін ұйымдастырудың инновациялық педагог құралдары орналасқан «білім беру онлайн платформалары» түсінігі ашылды, өйткені олардың негізінде мүмкін болады. теориялық және практикалық оқу материалдарымен қамтамасыз ету ғана емес, сонымен қатар оқу үдерісіне қатысушылардың өте интерактивті өзара әрекетін жүзеге асыру.

Мақалада оқытудың инновациялық технологиялары, соның ішінде онлайн-платформалардың түрлері және олардың білім беру процесінде қалай қолданылатыны сипатталады. Осылайша, интербелсенді сөзі - «өзара әрекеттесу» термині сұхбат режимінде кіммен (адаммен) немесе кіммен (мысалы, компьютермен) сөйлесуге немесе сөйлесуге бейімділікті білдіреді.

Инновациялық білім беру жұмысы білім беру процесін өнімді білім алуға бейімдейтін жаңа технологияларды ұтымды енгізу арқылы тұжырымдалады. Бұлар – кабельдік және спутниктік теледидар, бейнеконференциялар, телефорумдар, телемарафондар, партфолио сияқты заманауи технологиялар, білім беру мен тәрбиедегі жеке жетістіктер және әлеуметтік оқытуды қоса алғанда, өмірлік дағдыларды дамыту бойынша тренингтер, солардың ішінде әр-түрлі жетістіктер туралы айтылады.

Мақалада білім беру процесінде өзім қолданатын әртүрлі онлайн-платформаларға тоқталдым. Мысалы: Quizzlett, Wordwall, Canva, Padlet, Wooclap, Bouncy Balls т.б.

Түйінді сөздер: Онлайн оқыту; білім беру онлайн платформалары; желі технологиялар; интерактивтілік; интерактивті оқыту технологиялары; интернет қызметтері

ӘДЕБИЕТТЕР

nbsp;

1.Крылов Д.А. Виртуальное образовательное пространство как инновационная составляющая техногенной образовательной среды вуза // Современные наукоемкие технологии. 2016. № 9. С. 118–123.

2. Диков А.В. Эволюция интернета от начала до наших дней и далее // Школьные технологии. 2019. №2. С. 3–8.
3. Орлов А.А. Портрет «сетевой личности» в контексте теории поколений // Педагогика. 2019. №10. С. 12–23.

4.Абдуразаков М.М. Взаимодействие субъектов образования в информационно образовательной среде: культура знаний, познания и информационной коммуникации // Педагогика. 2018. №9. С. 39–46.

5.Смирнова А.А. Образовательные онлайн-платформы как явление современного мирового образования: к определению понятия // Искусственные общества. 2019. T. 14. Выпуск 1 [Электронный ресурс]. Доступ для зарегистрированных пользователей. – URL: http://artsoc.jes.su/s207751800005274-0-1/ (дата обращения: 20.04.2020).

6. Тиунова Н.Н. Образовательные платформы как средство интенсификации профессиональной подготовки студентов колледжа // Профессиональное образование в России и за рубежом. 2016. №2 (22). С. 103–108.
7. Никитин М.В. Становление образовательной платформы сетевого колледжа – образовательного комплекса: понятийный аппарат, дорожная карта, задачи // Профессиональное образование и рынок труда. 2018. №2. С. 11–20.
8. Забродина И.В., Козлова Н.А., Фортыгина С.Н. Подготовка студентов педагогического вуза к работе с образовательными онлайн-платформами // Балтийский гуманитарный журнал. 2019. №2 (27). С. 113–115.
9. Данильчук Е.В., Куликова Н.Ю., Чернышова М.В., Волков Д.В. Обучение информатике в условиях виртуализации образовательного пространства // Современные проблемы науки и образования. 2019. № 6. [Электронный ресурс]. – Режим доступа: http://www. science-education.ru/ru/article/view?id=29323 (дата обращения: 30.11.2019).

ӘОЖ 53.531

DOI 10.56525/BBAY8628

АБДУЛЛАЕВА П.Т.

Каспийский университет технологий

и инжиниринга имени Ш.Есенова

Актау, Казахстан

E-mail: perizat.abdullayeva@yu.edu.kz

НУРОВА К.С.

Каспийский университет технологий

и инжиниринга имени Ш.Есенова

Актау, Казахстан

*Автор-корреспондент: perizat.abdullayeva@yu.edu.kz

 

Аннотация. Развитие системы профессионального образования является одним из приоритетов образовательной политики Республики Казахстан. Образовательный и квалификационный уровень населения является важнейшим фактором, определяющим перспективы социально-экономического развития страны. В своем выступлении на Республиканском съезде педагогов Президент РК Касым-Жомарт Токаев отметил, что Казахстан должен развивать сферу образования в соответствии с лучшими международными стандартами. А также поручил модернизировать программы педагогических специальностей в вузах и придавать огромное значение профессиональной подготовке,совершенствованию профессиональной квалификации педагогов и повышению престижа педагогической профессии[1] .

nbsp;

УДК 378.14:159.9

DOI 10.56525/HOYE1509

ДЖУМАГАЗИЕВА Г.С.

В. Н. Татищев атындағы Астрахан

мемлекеттік университеті

Ресей Федерациясы,

E-mail:gulnara.dz@mail.ru

*АХМЕТОВА Б.С.

Ш. Есенов атындағы Каспий технологиялар

және инжиниринг университеті

E-mail: bagit.akhmetova@yu.edu.kz

*Корреспондент авторы:

bagit.akhmetova@yu.edu.kz

 

Аңдатпа. Суррогат ана-бұл ең кең таралған және сұранысқа ие жасанды репродуктивтік әдіс. Әрине, бұл адамзат үшін жаңалық емес, бұл халықаралық деңгейде де, ТМД аумағында да осы институттың пайда болу, қалыптасу және даму ерекшеліктерін зерттеудің маңыздылығын білдіреді

Түйінді сөздер: балалар, суррогат ана, мемлекет, дәрігерлік құпия, отбасылық құқықтық қатынастар, құқық, келісім-шарт, заңнама, ата-аналар, суррогат ана, отбасы заңнамасы, заңды өкілдер, ана, әке, дәрігер.

ӘДЕБИЕТТЕР

nbsp;

1. Ищук А.А. Понятие «врачебная тайна» и право на ее разглашение // Россия в XXI веке: стратегия и тактика социально-экономических, политических и правовых реформ. - 2020. - С. 307.
2. Уткина И.В., Хамитова Г.М. Юридические аспекты врачебной тайны // Актуальные проблемы управления здоровьем населения. - 2019. - С. 350.
3. Самойлова Ю.Б., Березин И.Г., Шепелева Ю.Л. Правовое регулирование разглашения врачебной тайны в свете законодательных новелл 2021 года // Южно-российский журнал терапевтической практики. - 2022. - Т. 3. - № 1. - С. 112.
4. Федеральный закон от 02.07.2021 № 315-ФЗ «О внесении изменений в Федеральный закон «Об основах охраны здоровья граждан в Российской Федерации» // «Российская газета», № 147 - 148, 07.07.2021.
5. Федеральный закон от 21.11.2011 № 323-ФЗ (ред. от 11.06.2022, с изм. от 13.07.2022) «Об основах охраны здоровья граждан в Российской Федерации» // «Российская газета», № 263, 23.11.2011.
6. Радов В.В., Журилов Н.В. Проблемы права в регламентации врачебной тайны //Медицинское право: теория и практика. - 2020. - Т. 6. - № 2 (12). - С. 142.
7. Кодекс Республики Казахстан от 7 июля 2020 года № 360-VI «О здоровье народа и системе здравоохранения» (с изменениями и дополнениями по состоянию на 03.09.2023 г.)
8. Приказ Минздрава России от 31.07.2020 № 803н «О порядке использования вспомогательных репродуктивных технологий, противопоказаниях и ограничениях к их применению» (Зарегистрировано в Минюсте России
9. 10.2020 № 60457) // Официальный интернет-портал правовой информации http://www.pravo.gov.ru, 19.10.2020.
10. Федеральный закон от 21.11.2011 № 323-ФЗ (ред. от 11.06.2022, с изм. от 13.07.2022) «Об основах охраны здоровья граждан в Российской Федерации» // «Российская газета», № 263, 23.11.2011.
11. Крюкова Е.С. Врачебна тайна в аспекте охраны генетической информации // Правовое государство: теория и практика. - 2021. - № 2 (64). - С. 14.
12. Федорова Г.Ю. Врачебная тайна в правоотношениях суррогатного материнства // Молодой ученый. - 2017. - № 23 (157). - С. 225.

ӘОК 347.6

DOI 10.56525/WTDF5872

ЕГЕНИСОВА А.Қ.

Ш.Есенов атындағы Каспий технологиялар

және инжиниринг университеті

Ақтау, Қазақстан

E-mail:almazhai.yegenissova@yu.edu.kz

КАЗИЕВ К.О.

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау университеті

Атырау,Қазақстан

Автор корреспондент:

almazhai.yegenissova@yu.edu.kz

Аңдатпа. Бұл мақалада бастауыш сынып оқушыларының мектепке бейімделмеу мәселелері, мектеп оқуына бейімділігі компоненттері: интеллектуалды, жеке дайындығы, дене дайындығы туралы мәселелер сөз болады. Осы проблеманы зерттеген ғалымдардың еңбектеріне талдау жасалып, төмендегідей әдіс-тәсілдер ұсынылған: атап айтсақ, грамматикалық конструкциядағы түсінікті табу;  тапсырманы ауызша орындауын тексеру; балалардың зат есімді өзгерту ептілігін анықтау; оқиғаның жүйелілігін анықтап, ептілікпен тауып орнату.Балалардың  мектепке алғаш баруын мектепке  педагогтар  мен психологтар  баланың өмірінің жаңа бастамасы және оның әлеуметтік ортадағы жаңа жағдайы ретінде қарастырады. Л.И. Бажович баланың оқу қызметіне дайындығын оның әлеуметтік маңыздылығына және әлеуметтік бағалау қажеттіліктерінің өсуіне байланыстырды  Л.С. Выготский мектеп жасына дейінгі балалар үшін жаңа психологиялық құрылым, атап айтқанда «интеллектуализация аффекта» ретінде «жан күйзелісі зияттылығы» тұжырымдамасын құрды және енгізді. Баланың мектептегі білімге деген ұмтылысы бірнеше компоненттерді қамтиды: интеллектуалды, жеке  дайындығы және дене дайындығы.Балаларды мектепке бейімдеу жұмысында мұғалімдердің балаларға әсер ету формасын қайта қарастыру, ал қарым-қатынас балабақша тәрбиешілерінің стиліне қайшы келмеу проблемасын қарастырды. Атап айтсақ:

1.Семинарларда, конференцияларда, жиналыстарда және білім беру кеңестерінде мектепке дейінгі тәрбиешілер мен мектеп мұғалімдері, соның ішінде бірінші сынып мұғалімдері тәжірибе алмасуы үшін байланыс орнатылуы керек.

2. Мектепке дейінгі мекемелерде мектеп мұғалімдерінің болуы балалар іс-әрекетінің әртүрлі түрлерін (ойындар, оқыту, еңбек, шығармашылық, отбасы) ұйымдастыруды және өткізуді, демек,тәрбиешілердің мектепте болып, тәжірибе алмасып, пікірлесуі.

Бастауыш сынып оқушыларының мектептегі дезадаптация мәселесін шешу үшін келесі әдістерді қолданады:

1. Грамматикалық құрылымнан түсінік табу.
2. Тапсырманың ауызша орындалуын тексеру.

3.Баланың зат есімдерді өзгерту қабілетін анықтау

4. Оқиғалардың жүйелілігін анықтап, ептілікпен тауып орнату.

Сонымен қатар, тәжірибелік-эксперимент нәтижелері беріліп, ғылыми-әдістемелік ұсыныстар беріледі

Түйін сөздер: бастауыш сынып, бейімделмеу, мектеп, интеллектуалды дайындығы, жеке дайындығы, дене дайындығы,  семинар, тренинг, зерттеу, эксперимент, әдіс.

ӘДЕБИЕТТЕР

[1]. Выготский Л.С. Собр. соч. в 6-ти т. – Т.3. – 2014. – 560 с.

[2].Дубровиной И.В. Научно-методические основы использования  в школьной психологической службе конкретных психодиагностических методик.– М., 2014.-278с.

[3].Леонтьев А.Н. Избранные психол.  произведения: В 2. М:, 2006. Т 2.

[4].Эльконин Д.Б.  Психология обучения младшего школьника. – М. Знание. 2008. 233с.

[5]. Божович Л.И. Подготовка детей к школе. – М., Знание. 2007. 78 с.

[6].Кравцов Г.Г., Кравцова Е.Е. Шестилетний ребенок. Психологическая готовность к школе. – М., Знание. 2013.-78 с.

[7]. Божович Л.И. Подготовка детей к школе. – М., Знание. 2011. 78 с.

[8].Ушинский К.Д., Балаларды тәрбиелеу және оқыту жөніндегі таңдамалы  пікірлері,  2007- 22б.

[9].Орманова З.К. Мектеп оқуына дайындау психологиясы.– А:Дарын. 2015,180

[10].Люблинская А.А. Мұғалімдерге бастауыш мектеп оқушысының псиологиясы жөнінде. – А.: Мектеп. 2011. 76-77 б.

[11].Маркова Т.А. Жанұядағы балаларды мектепке дайындау. Алматы.2010.-230б.

[12].Власова Н.В. Мектептегі психологиялық диагностика.– Астана: Радиал, 2015. 68 б.

[13].Гальперин П.Я. К исследованию интеллектуального развития ребенка // Вопросы психологий. 2009. №1.,79с.

[14]. Венгер Л.А7, А.Л. Венгер. Готов ли ваш ребенок к школе? М.,Знание. 2014.123с.

ӘОЖ 159.99

ҒТАХР 15.01.11

DOI 10.56525/VCNU1462

ЕГЕНИСОВА А.К.

Ш.Есенов атындағы Каспий технологиялар және инжиниринг университеті

Ақтау, Қазақстан E-mail:almazhai.yegenissova@yu.edu.kz

САҚТАҒАНОВА Қ.

Ш.Есенов атындағы Каспий технологиялар және инжиниринг университеті

Ақтау, Қазақстан

E-mail kundyz.saktaganova@yu.edu.kz

nbsp;

Аңдатпа. Адaм  жaн дүниeciнiң қилы-қилы қыp мeн  cыpы,  тipшiлiк әpeкeтi зepттeйтiн пcихoлoгия ғылымы  бoлғaндықтaн, oнын қapacтыpap мәceлeлepi қaшaн дa мaңызды екендігі белгілі. Соған сай, бұл мақалада  солақайлық мәселесі, оның себептері, солақайлардың бірнеше топқа топтастырылулары: атап айтсақ, тұқым қуалайтындығы; әйелдердің кеше босануы; әр түрлі мәжбүрліктен; саналы түрде өзін күштеп үйретуден болатындығы баяндалады.

Олардың бірі солақайлық  – оқушының оқу-тәрбие үрдісіндегі маңызды және басты айырмашылық болып табылады. Бұл  аурулық та, кемшілік те емес. Солақайлық ми жарты шарларының негізгі функцияларының  бөлісу  ерекшелігіне байланысты. Солақайларда ми функциясының өзіндік ерекшеліктері бар.

Сонымен қатар, солақайлық проблемасын зерттеген ғалымдар: C.Cпингep, Г.Дeйч,   Э.Ш.Айропетянц, Е.Д.Хомская, Н.Н.Брагина, М.М.Бeзpуких, В.Л.Блaнки т.б.  пікірлеріне талдау жасалады.

Сондықтан,  ғылым солақайларды төрт топқа бөледі:

Біріншіден, тұқым қуалайды. Яғни, қан  мен тек арқылы ұрпақтан-ұрпаққа беріледі. Мұндай бірінші топқа жататындар саны шамамен 10% құрайды.

Екіншіден, әйелдердің  кеш босануынан. Мансап қуып, көн етіктіні  менсінбей, көк етікті кездеспей, кеш тұрмыс құрған әйелдердің  ана құрсағында дүниеге келген сәбиді  дүниеге әкелуде үлкен қиындықтарға тап болады. Сонымен қатар, оң қолдың қызметіне жауапты ми жасушалары  бүлінуге ұшырайды. Жыл сайын солақайлықтың осындай түрімен дүниеге келетін балалар көбейіп келеді. Еліміздегі жалғызбасты жұмыспен қамтылғандардың саны 2,5 миллионға жетті.

Үшіншіден, мәжбүрлеуден. Мысалы, бала қолы күйіп қалған  жағдайда,  сол қолының көмегіне сүйенеді.

Төртіншіден, саналы түрде  өзін-өзі  күштеп дағдыландырудан.  Бұл топта екі қолмен тамақ жейтін, қос  қолмен жаза алатын адамдар да кіреді. Төртінші топтағы адамдар тағы бір рет дәлелдегендей, адамдардың қолынан не бір таңғажайып нәрселер келетінін, тырысса кез келген істі үйрене алатындығы белгілі. Психологтардың айтуынша, олардың шығармашылық әлеуеті күшті болады.

Солақай балаларды зерттеуде  әр түрлі  әдістемелер мен әдіс-тәсілдер, сұрақтамалар жүргізіліп, олардың қорытынды нәтижелері, ғылыми-әдістемелік ұсыныстар беріледі.

Түйін сөздер: солақай, оңқай, бала, әдістеме,  зерттеу, эксперимент, визуал, аудиал, кинестетик

ӘДЕБИЕТТЕР

nbsp;

[1].Спингер С., Дейч Г., Левый мозг, правый мозг. Асимметрия мозга. M. 2015. С. 17-31; С. 75-81.

[2].Айропеталанс E.Sh. к проблеме исеральбного мозга.// Труды ГОС7 наусч ислед. ИГ.V.M.Бехтерова, 2012-Т. 29-С19-48.

[3].Хомская Е. Д. Нейропсихология индивидуальных различий. Российское педагогическое агентство. M. 2013. С. 23-33.

[4].Брагина Н.Н., Доброхотова Т. N. Функциональная асимметрия мозга. M. 2014. С. 62-91.

[5]. Безруких М. Леворукий ребенок в школе и дома. 2016, С. 10-19.

[6]. Бланки В. Л. Механизм парного мозга. L. 2014.123 с.

[7]. Джексон с. Практическая психология. M., 2009.83-85с.

[8].Зинченко В. П. О микроструктурном методе исследования познавательной деятельности. M. 2012.56-57к.

[9]. Светлов П. С. Левши и Правши. СПб. 2014.35 с.

[10].Ceмeнoвич A.В. Пcихoлoгo-пeдaгoгичecкoe coпpoвoждeниe дeтeй – лeвший. М. 1998.78c.

[11].Poгoв E.И. Нacтoльнaя книгa пpaктичecкoгo пcихoлoгa в oбpaзoвaний. М. Влaдoc.1996.265 б.

[12].Aдpиaнoв O.C. Aктуaльныe пpoблeмы учeния oб opгaнизaций. Функций мoзгa.

[13]. Мeтoдoлoгичecкиe acпeкты нaуки o мoзгe. М. 1983. 81-91 б.

[14].Cидopeнкo E.В. Мeтoды мaтeмaтичecкoй oбpaбoтки в пcихoлoгий – CПб. 2004 – 346 б.

ӘОЖ 159.99

ҒТАХР 15.01.11

DOI 10.56525/ODBU1796

                                                        

ИСАКОВА А.С.

Ш.Есенов атындағы Каспий технологиялар

және инжиниринг университеті, Ақтау қ.

Е-mail: assylymay.issakova@yu.edu.kz

 

Аңдатпа. Филолог студенттердің тілдік тұлғасын қалыптастырудың лингвомәдени негіздері құжаттарды рубрикациялауда жіктеуші белгілер ретінде, тезаурустар мен онтологияларды генерациялауда семантикалық концепт ретінде, БАҚ-ның контент-талдауында тірек түсініктер ретінде пайдаланылуы мүмкін. Іс жүзінде мәтінді автоматты түрде өңдеудің барлық тапсырмаларында, аннотациялауда, индекстеуде, жіктеуде, машиналық аудармада, білімдерді алуда және т.б. терминологияны шығару қажет болады.

Бұл монография тілдік тұлға қалыптастырудың келешегі мен даму мәселелерін анықтау үшін аталған әдістерді сипаттауға және жүйелендіруге шақырады. Анықталатын мәселелердің маңыздылығы қазіргі қоғамда орын алған ақпараттық жарылыс феноменіне негізделеді. Тілдік тұлға қалыптастыру саласындағы ғылыми қызметкерлерге, мамандарға, ЖОО оқытушыларына, докторанттарға, магистранттарға және студенттерге арналған.

Түйінді сөздер: сөз мәдениеті,  сөйлеу мәдениеті, тілдік тұлға, студенттің тілдік тұлғасы, тілдік тұлға қалыптастыру.

ӘДЕБИЕТТЕР

1. Уәли Н. Қазақ сөз мәдениетінің теориялық негіздері: филология ғылым. докт. #8230; диссер. - Алматы, 2007. - 328 б.
2. Балақаев М.Б. Қазақ әдеби тілі. - Алматы: Дайк-Пресс, 2007. - 470 б.
3. Сыздық Р. Сөз құдіреті. - Алматы: Санат, 1997. - 223 б.
4. Макаренко А.С. Воспитание гражданина /Виноградова М.Д. - М.: Просвещение, 1988. - 304 с.
5. Ұйықбаев К.И. Тіл мәдениетінің кейбір мәселелері. - Алматы: Білім, 1969. - 24 б.
6. Қалиев Б. Тіл мәдениеті және ұлттық сана //Жетісу. - 2004. № 3.
7. Сыздық Р. Бүгінгі жазу-сызу мәдениеті //Егемен Қазақстан.- 2004.
8. Байтұрсынұлы А. Тіл тағылымы. - Алматы: Ана тілі, 1999. - 448 б.

811.512.122 (075.8)

ҒТАХР 16.21.61

DOI 10.56525/QWVS6043

САТКЕНОВА Ж.Б.

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық

университеті, Алматы қ.

Е-mail: zhanar_03@mail.ru

ИСАКОВА А.С.

Ш.Есенов атындағы Каспий технологиялар

және инжиниринг университеті, Ақтау қ.

Е-mail: assylymay.issakova@yu.edu.kz

*Корреспондент авторы: assylymay.issakova@yu.edu.kz

 

           Аңдатпа. Сөз мәдениеті арналарының ішінде тіл байлығынсыз филолог студент еңбегі жемісті болмайды. Тіл байлығы тек оқытушы мен филолог студенттерге ғана қойылар талап болып көрінуі мүмкін.  Оқытушы айтарын сөз байлығы арқылы, әсерлі, орамды тілмен жеткізсе, студент жүрегіне жол табары анық. Яғни сөз байлығы деген сапаның функционалдық  стильдердегі көрінісі әр түрлі бола тұра, қоғам мүшелеріне қойылар талабы бірдей, себебі тіл байлығы сөз мәдениетінің  аса маңызды құрамдас бөлігі.

Сөз мәдениетінің байып, әрленіп отыратын, негізгі арналарының бірі – жалпыхалықтық тіл.

           Түйінді сөздер: сөз мәдениеті,  сөйлеу мәдениеті, тілдік тұлға, студенттің тілдік тұлғасы, тілдік тұлға қалыптастыру.

ӘДЕБИЕТТЕР

 

1. Балақаев М.Б. Қазақ әдеби тілі. - Алматы: Дайк-Пресс, 2007. - 470 б.
2. Сыздық Р. Сөз құдіреті. - Алматы: Санат, 1997. - 223 б.
3. Павлов И.П. О русском уме //Литературная газета. - 1981.- № 30.
4. Головин Б.Н. Основы культуры речи. - М., 1988. - 320 с.
5. Уәли Н. Қазақ сөз мәдениетінің теориялық негіздері: филология ғылым. докт. #8230; диссер. - Алматы, 2007. - 328 б.
6. Байтұрсынұлы А. Тіл тағылымы. - Алматы: Ана тілі, 1999. - 448 б.
7. Қалиев Б. Тіл мәдениеті және ұлттық сана //Жетісу. - 2004. № 3.

811.512.122 (075.8)

ҒТАХР 16.21.61

DOI 10.56525/NBPA3912

 

Е. ТӨРЕХАН, Г.О. СЕЙДАЛИЕВА

Абай атындағы Қазақ ұлттық

педагогикалық университеті,

Алматы қ,Қазақстан

E-mail: rembing90@bk.ru

 

Аңдатпа. Бұл мақалада болашақ ағылшын тілі мұғалімдерінің цифрлық құзыреттілігін дамытуға әсер ететін негізгі факторлар туралы мәселе көтеріледі. Авторлар цифрлық құзыреттілік осы пән мұғалімдерінің кәсіби дайындығында маңызды рөл атқаратынын атап көрсетеді. Ағылшын тілі ең көп таралған және сұранысқа ие шет тілдерінің бірі болғандықтан, оқытушылар өз оқушыларында қарым-қатынас және мәдениетаралық қарым-қатынас дағдыларын дамытудың бірегей мүмкіндігіне ие. Дегенмен, цифрлық орта мен онлайн коммуникациялардың рөлінің артуымен ағылшын тілі мұғалімінің қызметі де өзгереді.

Білім беру процесінің тұтастығын және оның цифрлық дәуірге сәтті бейімделуін қамтамасыз ету үшін болашақ ағылшын тілі мұғалімдерінің цифрлық құзыреттіліктерін мақсатты дамытуға ықпал ететін электрондық білім беру ресурсын құру қажет болады. Мақалада цифрлық технологияларды қолдану тілді оқыту сапасы мен білім беру процесінің тиімділігін қалай арттыра алатынына назар аударылады. Зерттеу барысында студенттерді заманауи цифрлық қоғамға сәтті дайындау үшін ағылшын тілі мұғалімдерінің цифрлық құзыреттілігін дамыту қажеттілігі туралы қорытынды жасалады. Бұл өз кезегінде студенттердің тілдік дағдыларын тиімді меңгеруін қамтамасыз етеді. Осылайша, мақала болашақ ағылшын тілі мұғалімдерінің цифрлық құзыреттілігін қалыптастырудың маңыздылығын терең талдауды ұсынады және қазіргі білім беру контекстінде осы мақсатқа жету әдістерін ұсынады.

Кілтті сөздер: цифрлық құзыреттілік, ағылшын тілі, білім беру, электронды ресурс, цифрландыру.

ӘДЕБИЕТТЕР

nbsp;

1. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2017 жылғы 12 желтоқсандағы № 827 қаулысымен бекітілген «Цифрлық Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасы [Электрондық ресурс]: – https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1700000827
2. Бороненко Т.А., Кайсина А.В., Федотова В.С. Развитие интеллектуальных способностей студентов в условиях создания цифровой образовательной среды// Перспективы науки и образования. – – 2 (38).С. 167-193. [Электрондық ресурс].
3. Ахметова Ж. Подготовка учителя информатики к организации учебно-исследовательской деятельности студентов в условиях цифровизации образования//Сборник материалов Республиканской научно-практической конференции. Кафедра информатики и прикладной математики. – Алматы, 2020 – С. 17-22. [Электрондық ресурс].
4. Солдатова, Г.У. Цифровая компетентность подростков и родителей. Результаты всероссийского исследования [Текст]. - М.: Фонд Развития Интернет. – –  144 с.
5. Сагалиева Ж.К және т.б. Білім беру кеңістігіндегі цифрлық педагогика: Оқу құралы. – Алматы: Бастау, 2020. – 366 б. [Электрондық ресурс].
6. Ломаско, П.С. Основополагающие принципы формирования профессиональной ИКТ-компетентности педагогических кадров в условиях смарт-образования [Текст]. // Вестник ТГПУ. – 2015. – № 7 (160). –  78-84 с.
7. Назаров, В.Л. Шоковая цифровизация образования: восприятие участников образовательного процесса [Текст]. // Образование и наука. – 2021. –  № 23(1). – 4 с.
8. Петрова, В.С., Щербик, Е.Е. Измерение уровня сформированности цифровых компетенций [Текст]. –  – № 5(3). –  237-244 с.
9. Блинов, В.И. Проект дидактической концепции цифрового профессионального образования и обучения [Текст]. М.: Издательство «Перо». –  – 45 с.
10. Гришаева Е.Б., Свиридон. Р.А. Английский язык: межкультурная коммуникация. – Красноярск: ИПК СФУ, 2008. – 93 с. https://www.gumer.info/bibliotek_Buks/Linguist/Ter/_Index.php [Электронный ресурс].
11. Makiabadi, H. #038; Abdi, S. Learning English listening and speaking through BBC VOA. Teaching English with Technology [Text]. – 19(2). – 2019. – 108 p

ҒТАМР 14.15.01

DOI 10.56525/JOBO4719