Author: abat

Патров Фёдор Владимирович

Есенов Университеті, Ақтау қ, Қазақстан

Аңдатпа. Мақалада инновациялық технологияларды зерттеу контекстінде кеме жасау саласын жетілдірудің заманауи тенденциялары қарастырылады. Зерттеуге атмосфераға зиянды шығарындыларды азайту және кемелердің экологиялылығын арттыру мақсатында кеме корпусының балластсыз конструкциясын және көміртекті нанотүтікшелерден (buckypaper) жоғары серпімді қағазды пайдалану, 3D-баспа технологияларын кеме құрылысында қолдану нюанстары кіреді. Адам қателіктерін азайту және кемелердің пайдалану деректерін оңтайландыру арқылы кеме қатынасының қауіпсіздігі мен өнімділігін арттыруға ықпал ететін процестерді салу және автоматтандыру уақытын едәуір арттыратын және тиімділікті арттыратын осы Композициялық материалдарды қолдануға ерекше қызығушылық бар.

Түйін сөздер: инновациялық технологиялар; 3D басып шығару; балластсыз корпус; buckypaper; процестерді автоматтандыру; пайдалану шарттары; энергияны үнемдейтін жүйелер.

https://doi.org/10.56525/QUFH1511

Бусурманова Ақкенже Чаншарқызы

Есенов университеті, Ақтау, Қазақстан

Аннотация. Гальваникалық өндірістің пайдаланылған ерітінділерінен ауыр және түсті металдарды алу мәселесі халық шаруашылығы үшін құнды металдарды ұстау және өнеркәсіптік ағынды суларды бейтараптандыру тұрғысынан үлкен маңызға ие. Қалдық ерітінділер мен ағынды сулардан қорғасынды алудың қолданыстағы әдістері негізінен реагенттерді қосуды қамтиды. Бұл әдістердің бірқатар кемшіліктері бар: экономикалық тиімсіздік; қазіргі экологиялық талаптарға сәйкес келмейді; иондардың қосымша ластануы және ерімейтін қосылыстардың түзілуі және олардан металдарды алудың күрделілігі. Техникалық тұрғыдан біз ұсынған әдіске жақын – көміртекті талшықты материалдардан жасалған көлемді кеуекті ағынды электродтарды пайдалану. Бұл әдістің кемшілігі – көміртекті талшықты материалдарды пайдаланумен байланысты электродтардың жоғары құны. Ең тиімдісі – осы ұсынған электрохимиялық әдіс, беті дамыған электродтарды қолдану. Ұсынылған жұмыста кесек графит электродтарында қорғасынның бастапқы концентрациясы 200 мг/л болатын ерітінділердің электролизінің нәтижелері келтірілген. Тәжірибелер электролизердегі көлемді графит электродтарында ағынды режимде жүргізілді. Эксперименттік қондырғы қорғасын иондарынан қалдық ерітінділерді электрохимиялық әдіспен, беті дамыған электродтарды қолдана отырып тазарту үшін қолданылды. Электролизер қондырғысы екі шыны ыдыстан және катод болып табылатын электродтары бар электролизерден тұрады, ал графит таяқшасы анод ретінде қызмет етеді. Кесек электрод қабатының қалыңдығы эксперимент жағдайына байланысты 0,5-3 см аралығында өзгерді.

Түйін сөздер: экстракция; электролиз; қорғасын (II) иондары; графит электродтары.

https://doi.org/10.56525/IMCQ5901

Бусурманова Ақкенже Чаншарқызы

Есенов университеті, Ақтау, Қазақстан

Аннотация. Кавитацияның мұнайға әсерін зерттеу эксперименттерінде Қаламқас және Қаражанбас кен орындарынан жоғары тұтқыр, төмен температурада қататын мұнайлардың, сондай-ақ Өзен және Жетібай кен орындарынан жоғары температурада қататын парафинді мұнайлардың реологиялық қасиеттері (тығыздығы, тұтқырлықтың динамикалық коэффициенті, мұнайдың құрамы, қату температурасы және қабырғадағы сдысу кернеуі) зерттелді. Бұл жағдайда мұнайдың арақатынасы: Жетібай-Өзен – 65% және Қаражанбас-Қаламқас – 35% құрады. МемСТ 2517-85 бойынша сынама алу әдістемесіне сәйкес көлемі 10 литр мұнайдың дайын қоспасынан өлшенген мәндер бойынша мұнай қоспасын бастапқы талдау үшін көлемі 0,5 литр мұнай сынамасын алады. Содан кейін қажетті температураға дейін қыздырылған мұнайдың дайын қоспасы қондырғының қабылдау цистернасына салынып, біртекті қоспаны алғанға дейін араластырғышпен араластырылады. Аралас мұнай қоспасы беріліс сорғымен айдалады және кавитациялық қондырғыға беріледі. Бұл жағдайда жылжымалы штанга конфузордың кіреберісіндегі мұнай қысымын реттейді және кавитация режимін өзгертеді. Мұнай диффузордан өткеннен кейін арнайы құрылғының көмегімен талдау үшін май сынамасы алынады. Өңделген май қайтадан қабылдау резервуарына жіберіледі, содан кейін беріліс сорғысы арқылы қайта өңдеуге жіберіледі, әр түрлі температурада кавитацияға дейін және одан кейін мұнайдың сдысуының шекті кернеуі анықталды. 30°C-тан төмен және одан жоғары температурада мұнайдың Ньютон сұйықтықтары екендігі анықталды. Псевдопластикалық сұйықтықтар уақытқа тәуелді емес реологиялық сипаттамаларға ие және мұндай сұйықтықтар үшін аққыштық шегі анықталмайды.

Түйін сөздер: кавитация; реологиялық қасиеттері; май құрамы; төгу уақыты.

https://doi.org/10.56525/YNLA7808

КЕҢЕСХАНОВА С. Ж.

С.Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан университеті

Өскемен,  Қазақстан

е-mail: keneskhanovasabina@mail.ru

МУКАЖАНОВА Ж. Б.

С. Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан университеті

Өскемен,  Қазақстан

е-mail: mukazhanovazhb@mail.ru

ИБРАЕВА М. М.*

Есенов университеті, Ақтау, Қазақстан.

е-mail: manshuk.ibrayeva@yu.edu.kz

Корреспондент автор: manshuk.ibrayeva@yu.edu.kz

Аңдатпа. Хемогеномиканы ғылымның жаңа көпсалалы саласы, оның түпкі мақсаты биологиялық объектілердегі барлық лигандтар арасында толық сәйкестікті орнату бойынша әртүрлі авторлар (Карон және т.б., 2001; Кубини, 2006; Рогнан, 2007) зерттеген. Хемогеномика химиялық және биологиялық дерекқорлардағы ақпаратты компьютерлік талдау негізінде заңдылықтарды орнату әдістерін пайдаланады.

PASS (Заттардың белсенділік спектрін болжау) компьютерлік бағдарламасын құру және дамыту мақсаты химиялық зат биологиялық объектілермен әрекеттесу кезінде көрсете алатын биологиялық белсенділіктің барлық түрлерін болжау болып табылады. Болжам белгілі биологиялық белсенді заттардың құрылымы және олардың биологиялық объектілермен өзара әрекеттесуі туралы ақпаратты қамтитын кең ауқымды оқу үлгісін талдау негізінде жасалады.

PASS – кремнеземде белгілі нысандар үшін ең ықтимал лигандтарды және, керісінше, белгілі лигандтар үшін ең ықтимал нысаналарды анықтауға, сондай-ақ нақты лигандтардың нақты нысаналармен әрекеттесуіне байланысты әсерлерді болжауға мүмкіндік беретін виртуалды хемогеномика «құралы». .

Бұл PASS қысқаша сипаттамасын береді және лигандтарды, олардың ықтимал биологиялық мақсаттарын және осы өзара әрекеттесулерден туындаған әсерлерді сәйкестендіру үшін оны практикалық қолдану мысалдарын береді.

Сондықтан қосылыстардың әртүрлі кластары үшін биологиялық белсенділіктің мүмкін түрлерінің бағасын алу үшін арнайы компьютерлік жүйелердің көмегі қажет. Заттардың биологиялық белсенділігін жан-жақты зерттеудің нақты мүмкіндігін жаңа компьютерлік болжау технологияларын жасау және оларды химиялық қосылыстардың ықтимал белсенділік түрлерін бағалау үшін пайдалану, кейіннен болжамға сәйкес зерттелетін заттарды сынау арқылы қамтамасыз етуге болады.

Фармакологиялық белсенді қосылыстарды іздеудің жеткілікті жылдам және тиімді әдісі мәліметтер қорын пайдалану болып табылады, оның негізінде берілген фармакологиялық белсенділігі бар құрылымдық аналогтарды алдын ала болжауға болады. Бұл жағдайда ISIS/Draw, ChemDraw, ChemScetch және т.б. сияқты бағдарламалар көбінесе болжамды қосылыстардың молекулалық құрылымдарын 2D жазықтықта көрсету үшін қолданылады. Органикалық қосылыстардың биологиялық активтілігінің спектрін болжауға арналған компьютерлік бағдарлама PASS (Prediction of Activity Spectra for Substances) осы принцип бойынша жұмыс істейді.

Түйін сөздер: Шығыс Қазақстан өңірі, Scrophulariaceae тұқымдасы, Verbascum orientale, PASS онлайн бағдарламасы, тотығуға қарсы белсенділік.

https://doi.org/10.56525/OAJB1571

Букаева Амина Захаровна¹, Huy-Tuan Pham²

 ¹Есенов университеті,  Ақтау, Казахстан

²Хо Ши Мин технологиялық және білім беру университеті, Вьетнам

Аңдатпа. Мақалада қазіргі заманғы өнеркәсіпте жоғары дәлдікпен және жетілдірілген механикалық қасиеттермен бөлшектер алу үшін кеңінен қолданылатын құбыр дайындамаларынан айналмалы сору процестерін теориялық талдау әдістері қарастырылады. Айналмалы сорғыш-бұл құбыр дайындамалары айналмалы құралдың әсерінен Деформацияланатын процесс, бұл олардың тартылуына және геометрияның өзгеруіне әкеледі.

Бұл процесті зерттеу үшін әртүрлі теориялық талдау әдістері, соның ішінде аналитикалық шешімдер, сандық модельдеу және ақырлы элементтер әдістері қолданылады. Аналитикалық әдістер деформация күштері, дайындамадағы кернеулер мен деформациялардың таралуы сияқты процестің негізгі параметрлерін бағалау үшін жеңілдетілген шешімдер алуға мүмкіндік береді. Сандық әдістер, соның ішінде ақырлы элементтер әдісі, дайындамалардың күрделі формалары мен көп қабатты материалдарды есепке алуға және қалдық кернеулердің таралуын болжауға мүмкіндік беретін егжей-тегжейлі және дәл талдауды қамтамасыз етеді.

Мақалада айналмалы сору процесінің негізгі параметрлерінің әсеріне назар аударылады, мысалы, құралдың айналу жылдамдығы, қысу күші, процестің температурасы және дайындама материалының қасиеттері. Процестің дәлдігі мен тиімділігін арттыру, сондай-ақ дайын өнімнің механикалық өнімділігін жақсарту мүмкіндіктері қарастырылады.

Түйін сөздер: айналмалы сорғыш, құбыр дайындамалары, процесс, деформация, бөлшек, құрал, тиімділік.

https://doi.org/10.56525/WQKR6938

Курмамбаева Жулдыз Балтабековна

Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті,

Алматы, Қазақстан

Дальмуханова Феруза Козибаевна

Есенов университеті, Ақтау қаласы, Қазақстан

Аңдатпа

Қазақстанның Ақтау қаласында ағылшын тілін оқыту сапасын арттыру мақсатында Scaffolding PUDP жобасы жүзеге асырылды. Жоба авторлық курстарды құру және әзірлеу үшін қажетті дағдылар мен білімді дамытуға ағылшын тілі мұғалімдерінің кәсіби даму мүмкіндіктерін ұсынуға бағытталған. Оқу бағдарламасы 15 аптаға созылды, оған 43 мұғалім қатысты. Курсты әзірлеу үшін негіз ретінде жобада Constructive Alignment Theory және Backward Design қағидаттары пайдаланылды. Мұғалімдер әзірлеген бұл тәсілдер оқушыларға маңызды және қызықты оқыту тәжірибесін беруге бағытталған осы курстан және белгіленген оқу нәтижелеріне сәйкес келеді. Бағдарлама барысында ынтымақтастықтың достық ахуалын қалыптастыру үшін Think Pair Share, Think Write Pass және Praise Criticism Praise сияқты түрлі интерактивті әдістер қолданылды. Бұл әдістер мұғалімдердің белсенді қатысуын және оларды тиімді оқытуды ынталандыруға бағытталған. Осы мақсаттарға қол жеткізу үшін әртүрлі әдістер мен тәсілдер пайдаланылды. Олардың қатарына тілді мақсатты оқыту, коммуникативтік әдісті оқыту, жобалық оқыту, сұраулар мен төңкерілген сыныптың стратегиясы негізінде оқыту жатады. Жоба мұғалімдерге оқушылардың тілді үйренуге қатысуын арттыратын, сондай-ақ осы әдістемелерді біріктіру арқылы олардың сыни ойлауы мен ынтымақтастығын дамытуға ықпал ететін тиімді оқыту стратегияларының алуан түрлі жиынтығын ұсынуға бағытталған.

Түйін сөздер: біліктілікті арттыру, PUDP Scaffolding, авторлық курс, Constructive Alignment Theory, Backward Design, Think Pair Share, Think Write Pass, Praise Criticism Praise.

https://doi.org/10.56525/HWIG3295

Молдагалиева Айгерім

Есенов университеті, Ақтау, Қазақстан

Аңдатпа. Мақала жаһандану жағдайындағы Қазақстанның салық заңнамасының өзекті мәселелерін зерттеуге арналған, оның соңғы жылдардағы өзгеруіне баса назар аударылған. Зерттеу барысында сыртқы және ішкі сын-қатерлерден туындаған елдің салық саясатындағы өзгерістер, сондай-ақ халықаралық стандарттар мен әлемдік экономикалық процестердің ұлттық салық жүйесінің дамуына әсері талданады. Қазақстанның халықаралық салық құрылымдарына интеграциялануы және заңнаманы Экономикалық Ынтымақтастық және Даму Ұйымы (ЭЫДҰ) және басқа да халықаралық ұйымдар ұсынған стандарттарға бейімдеу мәселелеріне ерекше назар аударылады. Автор реформаның негізгі бағыттарын бөліп көрсете отырып, қазақстанның қолданыстағы салық заңнамасына және оның жаһандану жағдайындағы өзгерістеріне салыстырмалы талдау жүргізеді. Зерттеуде анықталған негізгі проблемалардың бірі трансұлттық салық төлеуден жалтаруға қарсы күресті күшейту қажеттілігі болып табылады, бұл әсіресе экономиканы цифрландыру және трансшекаралық қаржы ағындарының өсуі аясында өзекті болып отыр. Салықтық әкімшілендіруге цифрлық технологияларды енгізудің, оның ішінде салық жинауды жақсартуға және салықтың ашықтығын арттыруға көмектесетін автоматтандырылған есеп беру жүйелерін құрудың салдары қарастырылады. Зерттеу барысында Қазақстанның қазіргі салық саясатындағы, атап айтқанда трансұлттық компанияларға салық салу және салық даулары саласындағы қайшылықтар, сондай-ақ халықаралық қаржы ағындарын тиімді бақылау мен бақылау тетіктерінің жеткіліксіздігі анықталды. Автор осы мәселелерді шешудің жолдарын, соның ішінде заңнаманы жетілдіруді, халықаралық ынтымақтастықты жетілдіруді және салық тәртібін нығайтуды ұсынады. Талдау негізінде мемлекетіміздің салық жүйесін одан әрі жетілдіру бойынша оның икемділігін, халықаралық стандарттарға сәйкестігін арттыруға және жаһандану жағдайында экономикалық тұрақтылықты қамтамасыз етуге бағытталған ұсыныстар ұсынылады.

Түйін сөздер: салық заңнамасы; жаһандану; салық реформасы; цифрландыру; трансұлттық компаниялар; халықаралық стандарттар; салық төлеуден жалтару; салықтық әкімшілендіру.

https://doi.org/10.56525/JNUX7822

Джумагазиева Гүлнара Сәрсенбайқызы¹, Данцкая Татьяна Сергеевна¹, Ахметова Багит Сүндетқызы²

¹В. Н. Татищев атындағы Астрахан мемлекеттік университеті,

Астрахан қаласы, Қазақстан

²Есенов университеті, Ақтау қ., Қазақстан

Аңдатпа: заң ғылымы тұрғын үймен байланысты анықтамалық және жіктеу аспектілеріне көп көңіл бөледі. Тұрғын үй – жайлар деп жылжымайтын мүлік ретінде әрекет ететін, адамдардың тұрақты немесе уақытша тұру мақсаттары үшін жарамды оқшауланған үй-жайлар түсініледі (осы зерттеудің авторы мақсатты мақсат-адамдардың тұрақты немесе уақытша тұруы сияқты критерийлерге баса назар аударады). Ғылыми әдебиеттер тұрғын үй белгілері жүйесіне көптеген тәсілдермен ұсынылған.  Белгілердің неғұрлым толық тізімі келесідей ұсынылған: тұрғын үй, сондай-ақ азаматтық құқықтар объектісі ретіндегі дербестік, оқшаулану, жылжымайтын мүлікке жатқызу, тұруға жарамдылығы, нысаналы мақсаты, мемлекеттік есепке алу міндеттілігі, өлшемділігі. Тұрғын үй-жайлар әртүрлі негіздер бойынша жіктелуге жатады. Тұрғын үй жылжымайтын мүлігінің мұрагері бірқатар ерекшеліктерге ие.

Түйін сөздер: тұрғын үй, мұрагерлік, тұрғын үй, жылжымайтын мүлік, азамат, мұра қалдырушы, мұрагер.

 

https://doi.org/10.56525/QOLN3307

Узбекова Г.И., Саметова Ф.Т.

«Ш.Есенов атындағы Каспий технологиялар және инжиниринг университеті», Ақтау, Қазақстан

 

Аңдатпа. Цифрлық технологиялар қоғамның күнделікті өмір салтына үлкен өзгерістер енгізді. Қазіргі таңда үнемі жаңарып отыратын ақпараттың ағынын бақылау өте қиын, сол себепті адамға күн сайын көптеген ақпаратты ой елегінен өткізіп, олардың ішінен тек сенімділерін таңдай білу керек. Ақпаратты цифрландыру цифрлық технологиялармен жұмыс істей білу дағдыларына деген қажеттілікті тудырады. Бүгінгі таңда цифрлық құзыреттілікті қалыптастыру өзекті тақырыптардың біріне айналуда.

Бұл мақалада әдебиет сабақтарында оқушылардың цифрлық құзыреттілігін қалыптастыру мәселесі қарастырылады. Біздің зерттеуіміздің мақсаты – цифрлық технологияларды қолдану арқылы жоғары сыныптардағы әдебиет сабақтарында цифрлық құзыреттілікті қалыптастыру жолдарын анықтау. Қойылған мақсатқа сүйене отырып, біз зерттеу нысаны мен пәнін анықтадық. Зерттеу нысаны – әдебиет сабақтарындағы ақпараттық коммуникациялық технологиялар. Зерттеу пәні – әдебиет сабағында ИКИ арқылы қалыптасатын цифрлық құзыреттер.

#8220;Цифрлық құзыреттілік#8221; ұғымының мәнін анықтай отырып, біз #8220;цифрлық сауаттылықты#8221; қалыптастыратын кейбір құзыреттерді бөліп көрсетеміз. Зерттеу жұмысында сонымен қатар жоғары сынып оқушыларынан (15-17 жас) алынған сауалнама нәтижелеріне талдау жасалды. Мәселені анықтай отырып, біз дидактикалық мәселені шешуге көмектесетін бірнеше платформалар мен тапсырмаларды ұсындық. Цифрлық құзыреттілікті қалыптастыруда мұғалімнің негізгі көмекшілері ақпараттық-коммуникациялық технологиялар болып табылады. Зерттеу жұмысында мысал ретінде орыс әдебиеті сабағында қолдануға болатын бірнеше білім беру сайттары (платформалары) көрсетіліп, #8220;цифрлық құзыреттілікті#8221;қалыптастыру әдістері талданады.

Негізгі сөздер: цифрлық құзыреттілік; әдебиет сабағы; цифрлық технологиялар; жоғары сыныптар; АКТ; әдістеме.

DOI 10.56525/UWQF3910

Узбекова Г.И., Кадирова Б.Н.

«Ш.Есенов атындағы Каспий технологиялар және инжиниринг университеті» ЖАК, Ақтау, Қазақстан

 

nbsp;

Аннотация: Қазіргі тіл білімінде мифологемалар мен архетиптердің мәнін, атқаратын қызметтерін анықтау мәселесі өзекті мәселелердің бірі болып табылады. Бұл мақалада орыс фразеологиялық бірліктері мен метафораларының терең семантикасын құрайтын архетиптер мен мифологемалар қарастырылады. Тұтастай алғанда лексиканың жеке арнайы қабатын құрайтын орыс тілінің фразеологизмдері әрқашан зерттеушілерді қызықтырып келеді. Олардың тұрақты семантикасының қалыптасуы – адамзаттың тарихи дамуының нәтижесі. Тілдің фразеологиялық бірліктері мен ұжымдық сана метафоралары әрқашан адам тәжірибесіне жүгінеді. Ежелгі заманнан бері адамзат әлем мен адамның жаратылуы туралы сұраққа жауап табуға, оны қоршаған шындықты түсіндіруге ұмтылды және бұл тілек қазіргі адамзат қоғамы үшін өзекті болып қала береді. Адамның ғаламның мәнін түсіндіруге деген бастапқы ұмтылысы мифтерде көрініс табады. Адамның шындық құбылыстарын түсіндірудегі алғашқы әрекеттері мифтерде бекітілгендіктен, біз мифтің тікелей бірліктері болып табылатын «архетип» және «мифологема» сияқты ұғымдарға жүгінеміз. Бұл жұмыста орыс тілінің бірнеше фразеологиялық бірліктері мен метафоралары талданады, олардың мағыналары бұқаралық сананың архетиптері мен мифологемалары арқылы дәлелденеді. Ежелден мифтер адам өмірінде, қоғамда өз маңызын жойған емес. Өйткені, миф әрқашан идеяны идеал ретінде бекітеді және сонымен бірге осы идеалдың тұрақтылығының кепілі болып табылады. Дәл мифтерде адамгершіліктің негізгі идеялары қамтылған (жақсылық – жамандық, дос – бөтен, құдайлық – жындық және т.б. идеялары), осыған сәйкес қазіргі қоғамда тәртіптер орнатылған. Тілдегі фразеологиялық бірліктер мен метафоралардың семантикасын басқару қызметін атқаратын да осы мораль идеялары, мифологемаларда сақталған жақсы мен жаманның екілік қарама-қайшылықтары. Тіл мен қоғамның мифологиялық санасын салыстыра отырып, біз фразеологиялық бірліктердің семантикалық өзегін және ұжымдық бейсаналықтағы прототиптермен байланысқан кейбір метафоралардың тілдегі пайда болу логикасын анықтай аламыз.

Тірек сөздер: мифологема, архетип, фразеологиялық бірлік, миф, ұжымдық бейсаналық, метафора, семантика, коннотация, мифологиялық ойлау, лингвистикалық ойлау.

DOI 10.56525/IOML8830