Category: июнь

Узбекова Г.И., Саметова Ф.Т.

«Ш.Есенов атындағы Каспий технологиялар және инжиниринг университеті», Ақтау, Қазақстан

 

nbsp;

Аңдатпа. Цифрлық технологиялар қоғамның күнделікті өмір салтына үлкен өзгерістер енгізді. Қазіргі таңда үнемі жаңарып отыратын ақпараттың ағынын бақылау өте қиын, сол себепті адамға күн сайын көптеген ақпаратты ой елегінен өткізіп, олардың ішінен тек сенімділерін таңдай білу керек. Ақпаратты цифрландыру цифрлық технологиялармен жұмыс істей білу дағдыларына деген қажеттілікті тудырады. Бүгінгі таңда цифрлық құзыреттілікті қалыптастыру өзекті тақырыптардың біріне айналуда.

Бұл мақалада әдебиет сабақтарында оқушылардың цифрлық құзыреттілігін қалыптастыру мәселесі қарастырылады. Біздің зерттеуіміздің мақсаты – цифрлық технологияларды қолдану арқылы жоғары сыныптардағы әдебиет сабақтарында цифрлық құзыреттілікті қалыптастыру жолдарын анықтау. Қойылған мақсатқа сүйене отырып, біз зерттеу нысаны мен пәнін анықтадық. Зерттеу нысаны – әдебиет сабақтарындағы ақпараттық коммуникациялық технологиялар. Зерттеу пәні – әдебиет сабағында ИКИ арқылы қалыптасатын цифрлық құзыреттер.

#8220;Цифрлық құзыреттілік#8221; ұғымының мәнін анықтай отырып, біз #8220;цифрлық сауаттылықты#8221; қалыптастыратын кейбір құзыреттерді бөліп көрсетеміз. Зерттеу жұмысында сонымен қатар жоғары сынып оқушыларынан (15-17 жас) алынған сауалнама нәтижелеріне талдау жасалды. Мәселені анықтай отырып, біз дидактикалық мәселені шешуге көмектесетін бірнеше платформалар мен тапсырмаларды ұсындық. Цифрлық құзыреттілікті қалыптастыруда мұғалімнің негізгі көмекшілері ақпараттық-коммуникациялық технологиялар болып табылады. Зерттеу жұмысында мысал ретінде орыс әдебиеті сабағында қолдануға болатын бірнеше білім беру сайттары (платформалары) көрсетіліп, #8220;цифрлық құзыреттілікті#8221;қалыптастыру әдістері талданады.

Негізгі сөздер: цифрлық құзыреттілік; әдебиет сабағы; цифрлық технологиялар; жоғары сыныптар; АКТ; әдістеме.

DOI 10.56525/UWQF3910

Узбекова Г.И., Кадирова Б.Н.

«Ш.Есенов атындағы Каспий технологиялар және инжиниринг университеті» ЖАК, Ақтау, Қазақстан

 

nbsp;

Аннотация: Қазіргі тіл білімінде мифологемалар мен архетиптердің мәнін, атқаратын қызметтерін анықтау мәселесі өзекті мәселелердің бірі болып табылады. Бұл мақалада орыс фразеологиялық бірліктері мен метафораларының терең семантикасын құрайтын архетиптер мен мифологемалар қарастырылады. Тұтастай алғанда лексиканың жеке арнайы қабатын құрайтын орыс тілінің фразеологизмдері әрқашан зерттеушілерді қызықтырып келеді. Олардың тұрақты семантикасының қалыптасуы – адамзаттың тарихи дамуының нәтижесі. Тілдің фразеологиялық бірліктері мен ұжымдық сана метафоралары әрқашан адам тәжірибесіне жүгінеді. Ежелгі заманнан бері адамзат әлем мен адамның жаратылуы туралы сұраққа жауап табуға, оны қоршаған шындықты түсіндіруге ұмтылды және бұл тілек қазіргі адамзат қоғамы үшін өзекті болып қала береді. Адамның ғаламның мәнін түсіндіруге деген бастапқы ұмтылысы мифтерде көрініс табады. Адамның шындық құбылыстарын түсіндірудегі алғашқы әрекеттері мифтерде бекітілгендіктен, біз мифтің тікелей бірліктері болып табылатын «архетип» және «мифологема» сияқты ұғымдарға жүгінеміз. Бұл жұмыста орыс тілінің бірнеше фразеологиялық бірліктері мен метафоралары талданады, олардың мағыналары бұқаралық сананың архетиптері мен мифологемалары арқылы дәлелденеді. Ежелден мифтер адам өмірінде, қоғамда өз маңызын жойған емес. Өйткені, миф әрқашан идеяны идеал ретінде бекітеді және сонымен бірге осы идеалдың тұрақтылығының кепілі болып табылады. Дәл мифтерде адамгершіліктің негізгі идеялары қамтылған (жақсылық – жамандық, дос – бөтен, құдайлық – жындық және т.б. идеялары), осыған сәйкес қазіргі қоғамда тәртіптер орнатылған. Тілдегі фразеологиялық бірліктер мен метафоралардың семантикасын басқару қызметін атқаратын да осы мораль идеялары, мифологемаларда сақталған жақсы мен жаманның екілік қарама-қайшылықтары. Тіл мен қоғамның мифологиялық санасын салыстыра отырып, біз фразеологиялық бірліктердің семантикалық өзегін және ұжымдық бейсаналықтағы прототиптермен байланысқан кейбір метафоралардың тілдегі пайда болу логикасын анықтай аламыз.

Тірек сөздер: мифологема, архетип, фразеологиялық бірлік, миф, ұжымдық бейсаналық, метафора, семантика, коннотация, мифологиялық ойлау, лингвистикалық ойлау.

DOI 10.56525/IOML8830

*Ш.С. Абишева¹, А.С. Битикова¹, А.Кенбаева², Б.Ә.Көшімова¹

Ш. Есенов атындағы Каспий технологиялар және инжиниринг университеті, Ақтау қ., Қазақстан

М. Өтемісов атындағы Батыс-Қазақстан университеті

 

nbsp;

Аңдатпа. Мақалада балалар әдебиетіне өзіндік үлес қосқан ақын Адырбек Сопыбековтің шығармашылық әлеміне шолу жасалып, қаламгердің ұлттық балалар поэзиясындағы қолтаңбасы айқындалады. Автор А.Сопыбековтің фантастикалық поэмаларына, өлеңдері мен балалар поэзиясының үздік үлгісі саналатын басқа да таңдаулы туындыларына талдау жасап, олардың тақырыптық, көркемдік-идеялық ерекшеліктеріне кеңінен тоқталады. Ұлт тәуелсіздігі тұсындағы балалар поэзиясы – көп зерттеле қоймаған тақырыптардың бірі. Осы бағытта айтарлықтай еңбек еткен ақындардың шығармашылық лабораториясына үңіліп, сол арқылы қазіргі балалар поэзиясының бағытын, беталысын зерделеу, тақырыптық-идеялық ерекшеліктерін, көркемдік қырлары жайында тұжырымдар жасау ұлттық әдебиеттану ғылымының алдындағы өзекті мәселелердің бірі болып отыр. Адырбек Сопыбековтің балаларға арналған туындылары туралы баспасөз беттерін­де құнды пайым-пікірлер айтылғанымен, қаламгердің шығармашылық портреті қазақ әдебиеттану ғылымының аясында арнайы қарастырылған емес. Мақала авторы ақынның шығармашылығын кеңінен саралап, сол арқылы оның өзіне тән жазу машығына, көркем туындыларын балалар табиғатына лайықтап жеткізудегі қаламгерлік шеберлігіне, тәлім-тәрбиелік мәніне баға береді.

Кілттік сөздер: қазақ балалар әдебиеті, поэзия, фантастикалық поэма, тәрбие, ұлттық құндылықтар, көркемдік ізденістер.

DOI 10.56525/INSK6001

Шарипова Айгерим^1*, Егенисова Алмажай¹

Ш. Есенов атындағы Каспий технологиялар және инжиниринг университеті,

Ақтау қ., Қазақстан

 

 

Аннотация. Бұл мақалада біз педагогтердің эмоционалды жану синдромының (ЭЖС) құбылысын зерттейміз, бұл бүкіл әлемдегі педагогтерге әсер ететін күрделі мәселе. ЭЖС ұзақ мерзімді стресстен, жоғары эмоционалды стресстен және оқытушылық ортада қолдаудың жеткіліксіздігінен туындайды, бұл психикалық, эмоционалдық және физикалық шаршауға әкеледі. Зерттеу ЭЖС негізгі себептерін, соның ішінде шамадан тыс жұмыс жүктемесін, Тәуелсіздіктің жоқтығын және педагогтерде көңілсіздік пен дәрменсіздік сезімін тудыратын ресурстардың жетіспеушілігін қарастырады. Созылмалы шаршау, ашуланшақтық, эмоционалды алшақтық және жеке жетістіктердің төмендеуі сияқты күйіп қалудың негізгі белгілері дереу назар аударуды қажет ететін ескерту белгілері ретінде қарастырылады.

Сонымен қатар, мақалада ерте анықтау мен араласудың маңыздылығы атап өтіледі, алдын алу шараларына жан-жақты шолу жасалады. Оларға жұмыс пен өмірдің тепе-теңдігін қамтамасыз ету, құрдастарына қолдау көрсету желілерін дамыту, зейін әдістерін енгізу және стрессті басқару бойынша біліктілікті арттыру сияқты стратегиялар кіреді. Сондай-ақ, білім беру мекемелері үшін әкімшілік жүктемені азайту және салауатты оқу ортасын құруға бағытталған жұмыс орнында қолайлы мәдениетті қалыптастыру сияқты практикалық ұсыныстар талқыланады. Эмоционалды жану синдромына ықпал ететін жеке және ұйымдастырушылық факторларды ескере отырып, бұл мақала мұғалімдердің әл-ауқатын жақсартуға және оларды sev-тің ұзақ мерзімді әсерінен қорғауға бағытталған.

Түйін сөздер: жану синдромы, ЭЖС себептері, ЭЖС белгілері, ЭЖС-ның  психологиялық алдын алу шаралары.

DOI 10.56525/UGTU5532

Э.А. АБДЫКЕРИМОВА

Ш. Есенов атындағы Каспий технологиялар және

инжиниринг университеті, Ақтау қ., Қазақстан

E-mail: elmira.abdykerimova@yu.edu.kz

Г.А. КАЛИЕВА Ш. Есенов атындағы Каспий технологиялар және

инжиниринг университеті, Ақтау қ., Қазақстан

E-mail: gulzhan.kaliyeva@yu.edu

Корреспондент авторы: elmira.abdykerimova@yu.edu.kz

nbsp;

Аңдатпа. Қазіргі ақпараттық білім беру ортасында оқыту сапасын арттыру үшін компьютерлік ойындарды қолдануға қызығушылықтың артуы байқалады, бұл мемлекет, қоғам және білім беру талаптары аясында оқу үдерісін геймификациялауға мүмкіндігі бар бағдарламалық құралдарды талдауға арналған ұсынылған зерттеудің өзектілігін анықтайды. Зерттеу әдістемесі психологиялық, педагогикалық, әдістемелік және техникалық бағыттағы ақпараттық көздерді зерттеу, шетелдік және отандық авторлардың компьютерлік білім беру ойындарын талдау. Мақалада оқу үдерісін геймификациялау қажеттілігі, геймификация ұстанымдары, оның оқушылардың мотивациясы мен қатысуына әсері, сондай-ақ оқуға ойын элементтерін оңтайлы енгізудің негізгі аспектілері қарастырылады. Тұлғаны дамыту үшін білім беру үдерісінде геймификацияны ұсынатын заманауи бағдарламалық ресурстар мен платформаларға талдау жасалады. Оқытуды геймификациялау мүмкіндігі бар барлық бағдарламалық құралдар топтарға бөлінді: ойын платформалары, білім беру квесттері, оқытуды басқару қызметтері және ойын құрастырушы сайттар. Геймификацияланған бағдарламалар мен платформалардың тиімділігін бағалау әдістеріне баса назар аударылады, бұл мұғалімдер үшін ең жақсы дидактикалық тапсырмалар мен ұсыныстарды жасақтауға мүмкіндік береді. Геймификация оқушылардың ынтасын арттырып, әртүрлі оқу тапсырмаларына қатысуын арттыра алады.Ішкіжәне сыртқы мотивациялароқушылардың оқу нәтижелеріндегі танымдық қабілеттерінеерекшеәсер етеді және жалпы оқу үлгерімін жақсартады.Оқу мақсаттарына жетудің маңызды құралы болып табылатын мотивацияоқушыларды қызығушылықтарына қарай ынталандырады.Оқушылардыңақпараттықабылдауы әртүрлі болғандықтан, олар өз іс-әрекеттерін оқу қалауына қарай таңдай алады.Зерттеутақырыбынасәйкес, геймификацияланған оқытудың оң жағдайы талданады және цифрлық геймификацияның білім берудегі өзектілігі анықталады.

Кілт сөздер: ақпараттық білім беру ортасы, геймификация, оқу үдерісі, оқу-танымдық қызметті жандандыру, мотивация, бағдарламалық жасақтама, білім беру ресурстары, платформа.

DOI 10.56525/NYVL8470

ДАРКЕМБАЕВА Р.Д.

Қ.И. Сәтбаев атындағы ҚазҰТУ., Алматы, Қазақстан

ОЗЕКБАЕВА Н.А.

Қ.И. Сәтбаев атындағы ҚазҰТУ., Алматы, Қазақстан

*САМЕТОВА Ф.Т.

Ш. Есенов атындағы Каспий технологиялар және инжиниринг университеті, Ақтау қ., Қазақстан

ДЕМЕУБЕКОВА К.К.

Қ.И. Сәтбаев атындағы ҚазҰТУ., Алматы, Қазақстан

nbsp;

nbsp;

Аңдатпа. Мақаланың мақсаты – техникалық ЖОО-дағы практикалық орыс тілі курсын оқыту барысында сыни ойлауды дамыту технологиясын пайдалану тәжірибесін сипаттау. Мақалада орыс тілі пәнінің практикалық сабақтарында сыни ойлауды дамыту технологиясын (СОДТ) қолданудың ұтымды жолдары қарастырылады. Бірінен соң бірін алмастырып отыратын оқыту сатылары («ой туғызу – пайымдау – рефлексия») негізінде авторлар жасаған СОДТ тәсілдерінің жіктелімі жоғары оқу орындарының тәжірибесінде табысты түрде қолданылып келеді. Сыни ойлауды дамыту технологиясында сұрақтармен жұмыс істеу дағдысын меңгертетін амал-тәсілдер маңызды орын алады. СОДТ білім алушылардың ойлау белсенділігін дамытатын жауаптарды іздеуге итермелейтін сұрақтарға бағдарланған.

Рефлексия жасау кезінде білім алушылар алынған мәліметтерді талдап, өзара пікір алмасып, өз көзқарастарын негіздейді. Бұл сатыда меңгерілген ақпаратты жазбаша нысанға аудару мақсатқа сай келеді, себебі вербализация процесінде жаңа ақпаратты пайымдау жүзеге асады. Осы қарастырылып отырған аспектіде білім алушыларға алған ақпараттан қорытынды шығара білуді үйретудің маңызы зор.

Орыс тілі пәнінің практикалық сабақтарында сыни ойлауды дамыту технологиясының амал-тәсілдерін қолдану арқылы студенттердің оқу қызметінің шығармашылық сипатын арттырып, нәтижелі ету мүмкіндігі туындайды. Қисынды құрастырылуымен және нақты тапсырмалардың үйлесімді реттілігімен ерекшеленетін осындай сабақтарды ұйымдастыру білім алушылардың коммуникативтік құзіреттілігін дамытып, оларды ақпаратты ойланып отырып оқуға және ақпаратты санасына мұқият сіңіруге, ақпаратты жүйелеуге және талдауға, мәселелерді тұжырымдап, оларды шешуге, ұғымдармен жұмыс істеуге, дәлелді негіздемелер айтып, пікірталас жүргізуге, жаңа ақпаратты түсіндіріп, шығармашылық тұрғыда қайта өңдеуге және рефлексия жасауға үйретеді.

Орыс тілі сабақтарында СОДТ амал-тәсілдерін пайдалану студенттердің дәлелдерді сыни әрі объективті түрде қарастыру негізінде белгілі бір идеяның құндылығын анықтау білігін қалыптастыруға септігін тигізеді.

 

Түйінді сөздер: үлгілік оқу бағдарламасы, орыс тілі, сыни ойлауды дамыту технологиясы, рефлексия, инновациялар, парадигма, жоғары техникалық білім, жоғары оқу орнындағы сабақтар.

DOI 10.56525/FIUA9623

Б. ЖҰМАЖАН

Ш. Есенов атындағы Каспий технологиялар және инжиниринг университеті

Ақтау қ., Қазақстан

E-mail: bekezhan1.zhumazhan@yu.edu.kz

M.Б. ЖУМАДИЛОВА

Ш. Есенов атындағы Каспий технологиялар және инжиниринг университеті

Ақтау қ., Қазақстан

E-mail: mereke.zhumadilova@yu.edu.kz

Э.А. АБДЫКЕРИМОВА

Ш. Есенов атындағы Каспий технологиялар және инжиниринг университеті

Ақтау қ., Қазақстан

E-mail: elmira.abdykerimova@yu.edu.kz

Корреспондент авторы: elmira.abdykerimova@yu.edu.kz

Аңдатпа. Бұл мақалада жасанды интеллектінің (ЖИ) инклюзивті білім берудегі рөлі мен болашағы қарастырылады. Инклюзивті білім беру барлық оқушылардың, соның ішінде ерекше қажеттіліктері бар оқушылардың білім алуына тең мүмкіндік беруін көздейді. ЖИ технологиялары мұғалімдерге әрбір оқушының жеке қажеттіліктеріне бейімделген оқу жоспарларын құруға, оқу үдерісін оңтайландыруға және кері байланыс пен бағалау жүйелерін жетілдіруге мүмкіндік береді. Мақалада ЖИ-нің инклюзивті білім берудегі әлеуеті, оның оқушылардың оқу жетістіктерін жақсарту мен оқу үдерісін дербестендірудегі артықшылықтары талқыланады. Сонымен қатар, ЖИ-ні қолдану кезінде пайда болатын мәселелер мен этикалық дилеммалар, оның ішінде деректердің құпиялылығы мен әлеуметтік теңсіздік мәселелері де қарастырылады. Зерттеудің нәтижелері ЖИ технологияларын тиімді қолдану арқылы инклюзивті білім беруді жақсартудың болашағы зор екенін көрсетеді және білім беру жүйесінде жаңа мүмкіндіктер ашатынын айқындайды.

Кілт сөздер: жасанды интеллект, инклюзивті білім беру, дербестендірілген оқыту, ерекше қажеттіліктері бар оқушылар, білім берудегі инновациялар, көмекші технологиялар, оқыту сапасы, адаптивті оқыту, білім беру платформалары, этикалық мәселелер, деректердің құпиялылығы, әлеуметтік теңсіздік.

DOI 10.56525/AMWI6491

Орынбасар Мақсым,  Жумадилова Мереке Бапановна,  Абдыкеримова Эльмира Алтынбековна

Ш. Есенов атындағы Каспий технологиялар және инжиниринг университеті

 

 

Аңдатпа. Мақалада Қазақстанның білім беру жүйесіне жасанды интеллекттің (ЖИ) әсері және оның оқыту мен басқару процестерін түбегейлі өзгерту мүмкіндігі талқыланады. ЖИ-ды үлкен деректерді талдауда қолдану арқылы педагогтар студенттердің оқу үлгерімін тереңірек түсініп, олардың нәтижелерін болжауға және академиялық жетістіктерді арттыру стратегияларын әзірлеуге мүмкіндік алады. ЖИ сондай-ақ жеке оқытуды жетілдіруге ықпал етеді, әрбір студентке оның білім деңгейі мен оқу қарқынына бейімделген оқу материалдарын ұсынады. Әкімшілік процестерді автоматтандыру, мысалы, сабақ кестесін жасау және бағалау сияқты міндеттерді жеңілдету арқылы білім беру мекемелерінің тиімділігін айтарлықтай арттырады. Мақалада ЖИ енгізудің артықшылықтары мен қиындықтары, соның ішінде цифрлық теңсіздік, заманауи технологияларға қолжетімділік және мұғалімдердің кәсіби дамуының қажеттілігі мәселелері кеңінен қарастырылады. Студенттердің деректерін қорғауға қатысты этикалық аспектілерге ерекше назар аударылды. Халықаралық тәжірибеде білім беруде ЖИ-дың табысты енгізілу мысалдары келтіріліп, Қазақстан үшін пайдалы ұсыныстар жасалды. Білім беру инфрақұрылымына инвестиция салу және цифрлық дамудың негізгі бағыттары анықталады.

Кілт сөздер: жасанды интеллект, үлкен деректер, білім беру, Қазақстан, жекелендірілген оқыту, автоматтандыру, деректерді талдау.

DOI 10.56525/KFGK8889

Жолдығали Біржан Нұржанұлы

Жұмабаева Лаула Орынбасаровна

Абдыкеримова Эльмира Алтынбековна

Ш. Есенов атындағы Каспий технологиялар және инжиниринг университеті

 

 

Аңдатпа. Мақалада Қазақстанның білім беру жүйесіне жасанды интеллект (AI) технологияларын енгізу әлеуеті қарастырылады. Негізгі назар AI оқытуды жекелендіруге, шалғай аймақтардағы білім сапасын жақсартуға, оқытушыларға қолдау көрсетуге және студенттер арасында цифрлық сауаттылықты дамытуға қалай көмектесетініне аударылады. Күнделікті тапсырмаларды автоматтандыру, дербестендірілген білім беру бағдарламаларын құру, қашықтықтан оқыту және қазақ тілінде оқу материалдарын әзірлеу сияқты AI қолданудың негізгі бағыттары талданады. Сондай-ақ ЖИ-ні қолданумен байланысты проблемалар талқыланып, оның елдің білім беру жүйесінің дамуына ұзақ мерзімді әсері болжанады.

Кілт сөздер: жасанды интеллект, білім, Қазақстан, дербестендірілген оқыту, цифрлық сауаттылық, автоматтандыру, қашықтан оқыту, білім беру технологиялары, AI репетиторлары, мәліметтерді талдау, қазақ тіліндегі оқу материалдары.

DOI 10.56525/DQHG9635

Бегімова Малика*

Каспий қоғамдық университеті (Алматы, Қазақстан)

Шәріпова Әйгерім

Каспий технологиялар және инжиниринг университеті

Ш.Есенов атындағы (Ақтау, Қазақстан)

 

Аннотация. Бұл мақалада мүмкіндігі шектеулі студенттерге толерантты қатынасты дамыту арқылы инклюзивті білім беру ортасын құрудың практикалық стратегиялары қарастырылған. Оқушыларға да, мұғалімдерге де, ата-аналарға да сілтеме жасай отырып, авторлар инклюзивті және жалпы білім беру жағдайында түсіну мен қабылдауды ілгерілетудің нақты әдістерін ұсынады.

Мақала теориялық идеалдар шеңберінен шығып, сыныптарда оңай енгізуге болатын оқытудың нақты интерактивті әдістерін сипаттайды. Рөлдік ойындар, арт-терапия және сюжеттік терапия кедергілерді жою және эмпатияны ынталандыру үшін тартымды және әсерлі құралдар ретінде ұсынылған. Тәрбиешілерді осы әдістермен жабдықтай отырып, мақала инклюзивтілік принциптерін барлық оқушылар үшін сыныптағы нақты және жағымды тәжірибеге аударуға бағытталған.

Түйінді сөздер: мүмкіндігі шектеулі балалар, инклюзивті білім беру, білім беру ортасы, толеранттылық, педагогикалық сана, толерантты көзқарас, балалар психологиясы.

DOI 10.56525/UGIC6201