Category: Том 46/1

ҚОБЛАНОВ Ж.Т.

Ш.Есенов атындағы Каспий технологиялар және инжиниринг университеті

Ақтау қ, Қазақстан

E–mail: zholaman.koblanov@yu.edu.kz

*КАРИМСАКОВА Б.А.

Ш.Есенов атындағы Каспий технологиялар және инжиниринг университеті

Ақтау қ, Қазақстан

E–mail: baktygul.karimsakova@yu.edu.kz

 *Автор корреспондент: baktygul.karimsakova@yu.edu.kz

Аңдатпа. Мақалада Көне Римдегі алғашқы тарихи туындылардың пайда болуы, нағыз ғылыми тарихи шығармалардың республика дәуірінің соңғы жылдарында туа бастауы, Юлий Цезарьдың «Галлия соғысының естеліктері», «Азамат соғысының естеліктері» тарихи мемуарлық туындылары, бұл туындылардың жазылу мақсаттары, ғылыми құндылығы,  Тит Лукреций Карр, неотериктер қозғалысы,  Гай Валерий Катулл шығармашықтары маңызын пайымдауға арналған. Лукрецийдің «Бұйымдар қасиеті» поэмасы, поэмадағы Эпикур  философиясының мәні, ақынның сол дәуірдегі діни нанымға көзқарасы, өзіндік дүниетанымы кең түрде талданады. Мақалада дәуір шындығына сын көзбен қараған дарынды қаламгер ой-пікірлерінің идеялық бағытын, оны баяндаудағы қаламгер шеберлігін, өзіне тән ерекшеліктерін саралау арқылы сыни көзқарасты бағалауға талпыныс жасалады. Осы дәуірлерде Римдегі ішкі тартыстар мен ұрыстар ескі республикалық биліктің мүлдем қирауына, кейбір билеушілердің жеңіске жетуіне кең жол ашты.  Неотериктер өз еңбектерінде эллин әдебиетінің заңдарын, әсіресе сол дәуірдің ұлы ақыны Каллимах шығармашылығын үлгі ретінде пайдаланды. Сондықтан, олар да Каллимах сияқты дастан, трагедия тәрізді көлемді жанрлардан бас тартып, кіші көлемдегі туындыларды, яғни эпилийлер, эпиграммалар, элегияларды өнеге қылып, өздері де сол жанрларда шығармалар жазды. Мақалада сонымен қатар неотериктердің көрнекті өкілі болған Гай Валерий Катулл шығармаларының өзінен кейінгі әдебиетке тигізген әсері де пайымдалған.

Кілт сөздер: тарихи туындылар, материалистік философия, поэма, неотериктер, юмор, лирикалық өлең.

DOI 10.56525/TRCZ3357

Қобланов Ж.Т.

Ш. Есенов атындағы Каспий технологиялар және инжиниринг университеті

Ақтау, Қазақстан

Е–mail: zholaman.koblanov@yu.edu.kz

Каримсакова Б.А.

Ш. Есенов атындағы Каспий технологиялар және инжиниринг университеті

Ақтау, Қазақстан

    Е–mail: baktigul.karimsakova@yu.edu.kz

nbsp;

Аңдатпа.  Соңғы жылдардағы Қазақстанның қоғамдық-саяси өміріндегі өзгерістер білім мен оқуға жаңашылдық пен жаңа қызығушылық әкелді. Осыған байланысты білім беру жүйесі өскелең ұрпақты оқыту мен тәрбиелеудің технологияларын жаңартуға бағытталған көптеген мәселелерді шешуде. Еліміздің саяси-әлеуметтік, мәдени-экономикалық өркениетті елдер қатарына жатқызылуы жас ұрпақтың ана тілінде таза сөйлеп, өз ойын еркін жеткізе білуімен тығыз байланысты. Сөздің сырын, мағынасын, қазақ халқының рухани мәдениетін тану тіл біліміндегі сөздік құрамын тереңдетіп зерттеуге тікелей қатысты мәселе. Қазақ тілінің сөздік қорын меңгеру, болашақ ұрпақтың сөздік қорын өмірде тиімді пайдалануы орта мектепте лексика курсын оқытуда шешілетін міндеттер. Қазақ тілінің лексикалық жүйесі – қазақ халқының интеллектуалдық, мәдени, рухани болмысын, мемлекеттілігін, болмысын танытатын ерекше тілдік құбылыс. Студенттер қазақ лексикологиясын оқу арқылы ана тілінің терең қабаттарында сақталған тарихи жәдігерлерді көрсетуге, қазақ халқының даму жолын көрсетуге көптеген мүмкіндіктерге ие. Осыған орай оқушыларға сөз мағынасының әр түрлі реңктерін үйрету, ой-өрісін дамыту, білімдерін кеңейту, тіл байлығын жетілдіру деңгейлік тапсырмалармен тығыз байланысты. Деңгейлік тапсырмаларды орындау кезінде оқушы қарапайымнан күрделіге, қарапайымнан күрделіге қарай ретімен орындайды. Деңгейлік тапсырмалар арқылы дамыта оқыту оқушылардың қазақ тілінің сөздік қорынан алған білімдерін тереңдету үшін қолданылады.

Кілт сөздер: лексика, қазақ тілінің сөздік құрамы, деңгейлік тапсырмалар, әдіс-тәсілдер, әдіс, тәсіл, терминдер, үйлестіру (синтез), талдау (анализ), аудару, көрнекілік, баяндау әдісі, түсіндіру әдісі, ойландыру әдісі, жалқылау, жалпылау әдістері, әңгімелесу әдісі; еліктеу әдісі, жаттықтыру әдісі, ана тілінің материалын пайдалану әдісі, көрнекілік әдісі, техникалық құралдарды пайдалану әдісі, экскурсия әдісі.

DOI 10.56525/TNEG7305

СМАГУЛОВА К.Х

К. Сағадиев атындағы Халықаралық

бизнес университеті

Алматы қ.,Қазақстан

E-mail: smagulova_72@mail.ru

                Андатпа. Мақалада білім мазмұнының нәтижесін қалыптастырудың ғылыми-әдіснамалық негізі зерттеу еңбектерін талдау арқылы қарастырылып, бастауыш мектепте оқушылардың жас ерекшелігіне сай рефлексивтік дағдысы арқылы критериалды бағалауды жүргізуде үлес қосқан ғалым-педагогтардың еңбектері, зерттеу жұмыстары зерделеніп, тұжырымдар жасалды, құрылымдық-мазмұндық моделі айқындалды.

Сонымен қатар, бастауыш мектептегі жаңартылған білім беру бағдарламасы біз қарастырып отырған оқушылардың оқу әрекеті арқылы қалыптасатын оқу нәтижелерінің бірі ретінде рефлексияны қалыптастырып, дамытуды алға шығарады. Демек, баланы өз әрекеті жайлы ойлана алуға, оған өзіндік баға беруге үйрету ерте қолға алынуы жаңа стандартта айқын көрініс тапқан.

Кілт сөздер: рефлексия, кері байланыс, оқушы, функциональдық сауаттылық, бағалау.

DOI 10.56525/CIJO8230

Пулатова З.Т., Ошанова О.Ж^.

Ш.Есенов атындағы Каспий технологиялар және инжиниринг университеті

Ақтау қ., Қазақстан

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті

Алматы қ, Қазақстан

nbsp;

НЕГІЗДЕЛГЕН PR ҚАЖЕТ ПЕ?

Аңдатпа. Көшпелі әдет-ғұрып пен салт-дәстүр, артефактілер қазақ мәдениетінің өзегін қалайды. Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін мемлекетіміз этникалық дәстүрлерімізді одан әрі дамытуға күш жұмсап келеді [1]. ҚР Спорт және туризм министрлігінің мәліметінше, этникалық спорт түрлерімен айналысатын шамамен 250 952 спортшы бар. Мұның жақсы мысалы, Батыс стиліндегі ат жарыстарымен қатар, көкпар сияқты қазақ көшпенділігінен бастау алатын ойындар; оның ережелері өте қарапайым, шабандоздар бассыз ешкінің ұшасын ұстап алып, гол соғуына бағытталған.

Бұл зерттеу Қазақстанға туристерді көптеп тартудың бір жолы ретінде қазақстандық дәстүрлі спорт түрлерін ілгерілету үшін Twitter-ге негізделген PR-дың қажеттілігі бар-жоғын зерттейді. Зерттеу мақсатына сапалы және сандық зерттеу әдістерін араластыру арқылы қол жеткізілді. Негізделген теория мен тақырыптық талдау негізгі сапалық тәсілдер, сондай-ақ жартылай құрылымдық сұхбаттар болды. Бұл зерттеуге Груниг пен Ханттың төрт моделі және Джеффкинстің трансферлік процесі сияқты қоғаммен байланыс теориялары қолданылды. Бұл Эдвард Саидтың Шығыстану тұжырымдамасымен байланысты болды. Зерттеу гипотезаны тексеруге көмектесу үшін онлайн сауалнама жүргізді.

Кілт сөздер: Twitter; көкпар; мәдени-спорттық туризм; Қазақстан; этноспорт; дәстүрлі спорт түрлері.

DOI 10.56525/CRUY2171

Ошанова О.Ж.

Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ

Алматы қ., Қазақстан

nbsp;

Аңдатпа. Бұл мақалада еліміздегі және дамыған елдердегі журналистік білім берудегі дәстүрлі және жаңашыл бағыттағы әдіс-тәсілдер сөз болады. Кәсіби білім беру саласындағы заманның сұранысына және технологиялық өзгерістерге орай қойылып отырған жаңа талаптар мен оларға бейімделу үдерістері жан-жақты талқыланады. Сонымен қатар европалық және америкалық университеттердегі журналистік білім беру бағытының біздің Қазақстандық оқу бағдарламаларымен ұқсатығы және ерекшелігі сарапталады әрі бұл салада қандай жаңғыртулар мен түбегейлі бетбұрыстар қажеттігі айтылады.

Кілт сөздер: журналистік білім беру, инновациялық әдіс-тәсіл, технология, жаһандану

DOI 10.56525/CUOC9428

ТӨРТКҮЛБАЕВА Т.Ә.

Әжінияз атындағы Нөкіс мемлекеттік педагогикалық институтының доценті

Нөкіс қ., Қарақалпақстан

E-mail:  ttabdigaziqizi@mail.ru

nbsp;

Андатпа. Асқар Тоқмағамбетов – қазақ әдебиетіндегі, әсіресе сатира саласының майталман өкілі, жемісті еңбек еткен, тәжірибелі авторы болды. Қаламгердің бұл салада еңбектене бастаған жас ақындарға, фельетоншыларға тигізген әсері мол. Кейін халық арасына есімдері кең тараған, белгілі сатирашы Шона Смаханұлы , Оспанхан Әубәкіров, Мыңбай Рәшев сияқты көп ақындарымыз Асқар Тоқмағамбетовтан көп өнеге, үлгі алды.

Асқар Тоқмағамбетовтың сатирасы қазақ әдебиеті тарихында айтарлықтай тәрбиелік қызмет атқарған болатын. Өз дәуірінде Асқардың сатиралық туындылары халықтың  кең ықыласына бөленген, қолдау тауып отырған. Отанымыздың ауылдары мен қалаларында Асқардың фельетондары, сықақ өлеңдері мен памфлеттері жұртшылыққа кең таралып, ауыздан-ауызға көшіп жүрген, сахналарда орындалып, күйтабақтарға жазылған.

Асқар Тоқмағамбетов қазақ әдебиетіне, оның ішінде сатира жанрының қажет екендігін айтып, сын мен сықақ жанрына өте жоғары талап қойған болса, өзі де  бірнеше жыл бойы осы міндетке адал болды, сол жолда бүкіл ақыл-ойын, парасат-қабілетін тежеп қалмай тебірене қалам тербеді. Жаңаша өмір орнатуда етектен тартып, балақтан басар, заманагөй мораль, этика, тұрмыс-салт мәселелеріне қарама-қайшы келетін нәрсенің барлығын аяусыз, пышақтың жүзіндей өткір тілмен әшкереледі. Мақалада Асқар Тоқмағамбетов сатирасы жүйeлі, жан-жақты талданып, пaйымдaлады.

Кілт сөздер: поэзия, сатира, дәстүр, жаңашылдық, әдебиет, юмор, сарказм, күлкі, диалог, сахна.

DOI 10.56525/IFKU6290

 АБИЛШЕЕВА Р.К.

АХМЕТОВА Б.С.

Ш. Есенов атындағы Каспий технологиялар және инжиниринг университеті

Ақтау қ, Қазақстан

 

Аңдатпа. Бұл мақалада кәмелетке толмағандардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғаудың өзекті мәселелерінің бірі қарастырылады. Оның өзектілігі бірнеше себептерге байланысты: біріншіден, баланың құқықтарын қозғайтын көптеген нормативтік-құқықтық актілер; екіншіден, балалардың құқықтарын қорғауға арналған билік органдарының өзара әрекеттесуінің болмауы. Мақалада әлеуметтік саясаттың негізгі бағыттары қарастырылған. Сонымен қатар, бүгінде бұл салада қандай проблемалар бар.

Кілт сөздер: бала құқықтары, адам құқықтары, Отбасы құқығы, конвенция, бала тәрбиесі, ата-аналардың жауапкершілігі.

DOI 10.56525/GNGJ6327

Джумагазиева Гульнара Сарсенбаевна
В. Н. Татищев атындағы Астрахан мемлекеттік университеті
Ресей Федерациясы

Аңдатпа. Негізсіз байыту-бұл қозу институты, оған сәйкес мүлікті өзі алған немесе басқа адамның есебінен заңды себепсіз пайда көрген адам осы мүлікті қайтаруға немесе оның құнын өтеуге міндетті. Принцип әділеттілік идеясына және бір адамның әл-ауқатының басқа адамның есебінен негізсіз өсуіне жол бермеуге негізделген.
Кілт сөздер: негізсіз байыту, жай-күй институты, сатып алу, сақтау, мүлік, негізсіз байыту белгілері.

DOI 10.56525/JCIQ8488

Мамбетова Алтын Ибрагимовна

Ш.Есенов атындағы Каспий мемлекеттік технологиялар және инжиниринг университеті

Ақтау қ., Қазақстан

Косымбаева Шынар Исабековна

Ш.Есенов атындағы Каспий мемлекеттік технологиялар және инжиниринг университеті

Ақтау қ., Қазақстан

Әбидин Әбубәкір Надирхожаұлы

Ш.Есенов атындағы Каспий мемлекеттік технологиялар және инжиниринг университеті

Ақтау қ., Қазақстан

nbsp;

Аннотация. Бұл мақала аймақтық дамуды басқарудың тиімділігін бағалау моделін қалыптастыру мәселелеріне арналған. Басқарудың тиімділігі мен нәтижелілігін бағалау моделі келтірілген, ол мемлекеттік басқару және бақылау органдарының қызметін жетілдіруді қамтамасыз етуге және соның салдарынан қоғамның аймақтық және мемлекеттік деңгейлерде басқарудың нәтижелілігіне деген сұраныстарын барынша қанағаттандыруға мүмкіндік береді. Зерттеу барысында республикалық нысаналы бағдарламаларды іске асыруға жұмсалатын шығындар шамасын және олардың нәтижелілік көрсеткіштерін өзара байланыстырудың негізгі коэффициенттері анықталды.

            Кілт сөздер: аймақтық саясат, модель, басқару, мемлекеттік бағдарлама, басқару шешімдері.

DOI 10.56525/SKRP1467

М. К. Каражанова

Ш. Есенов атындағы Каспий технологиялар және инжиниринг университеті

Актау қ., Қазақстан.

М.М.Максотов

Ш. Есенов атындағы Каспий технологиялар және инжиниринг университеті

Актау қ., Қазақстан

Д.Э.Раджабов

Әзірбайжан мемлекеттік мұнай және өнеркәсіп университеті

Баку қ., Әзірбайжан Республикасы

 

Аңдатпа. Бұл мақалада мұнай қоры өте қиын кен орындарында термиялық әдістерді қолданудың тиімділігі мен болашақ мүмкіндіктеріне салыстырмалы талдау берілген. Мұнай қоры қиын өндірілетін кен орындарында термиялық әдістерді қолдану мұнай өнеркәсібіндегі перспективалық зерттеу бағыты болып табылады. Мұнайдың жоғары тұтқырлығымен, тау жыныстарының өткізгіштігінің шектелуімен, қорлардың біркелкі таралуымен байланысты мұндай кен орындарында мұнай өндірудің қиындықтары тиімді технологиялық шешімдерді іздеуді ынталандырды.

Жұмыста ыстық су айдау, бу-гравитациялық дренаж және ұңғымаларды бумен циклді өңдеу сияқты термиялық әдістердің әртүрлі нұсқалары және ерекше технологиялық және геологиялық жағдайлары бар кен орындарында мұнай беруді күшейту жағдайында әрбір әдістің тиімділігі талқыланады. Жүргізілген салыстырмалы талдау әрбір әдістің оң және теріс жақтарын, олардың мұнайдың тұтқырлығына, тау жыныстарының өткізгіштігін жақсартуға және тұрақты мұнай ағынын қамтамасыз етуге әсерін қамтиды. Мұнай өндіру саласында заманауи және тиімді әдіс болып табылатын ұңғымаларды бу-циклдік өңдеумен көлденең ұңғыма технологиясының тиімділігін бағалауға басты назар аударылады. Бұл тәсіл әртүрлі кен орындары үшін оңтайландырылған мұнай өндіру процесін қамтамасыз ете отырып, көлденең ұңғымалар мен бу айналымының артықшылықтарын біріктіреді. Бу циклі бар көлденең ұңғыма технологиясы мұнай өндіруді дамытудағы маңызды қадам болып табылады, кен орнын игеруде тиімді әдістер мен экономикалық тиімділік береді. Оны пайдалану әсіресе күрделі және жету қиын нысандарда пайдалы болуы мүмкін.

Зерттеу нәтижелері қорларды қалпына келтіру қиын кен орындарында термиялық әдістерді қолдану мүмкіндігі мен тиімділігіне қатысты ғылыми және практикалық нәтижелер береді.

Кілт сөздер: қиын алынатын қорлар, жоғары тұтқыр мұнай, жылулық әдістер, мұнай беру коэффициенті, ыстық су айдау, ұңғымаларды бумен циклді өңдеу.

DOI 10.56525/DGZF7972